ამერიკული გაზეთი „ჰილი“ (The Hill) აქვეყნებს პოლიტიკური მიმომხილველის ჯოზეფ ბოსკოს სტატიას სათაურით „რატომ არ უნდა ვენდოთ ჩინეთს უკრაინის საკითხში“. ავტორი აანალიზებს რუსეთ-უკრაინის ომის ირგვლივ შექმნილ სიტუაციას, მხარეთა მიზნებსა და ინტერესებს, ჩინეთის სამშვიდობო წინადადებებს და მიდის დასკვნამდე, რომ პეკინის ნაბიჯები სანდო არ არის, დასავლეთმა უკრაინისადმი დახმარება უნდა გააგრძელოს.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

გასულ თვეში სი ძინპინის დიპლომატიურმა გამბიტმა დამაიმედებელი ვარაუდების ტალღა გამოიწვია, რომ იგი ისარგებლებს ვლადიმერ პუტინზე თავისი მზარდი გავლენით და ყველაფერს გააკეთებს რუსეთ-უკრაინის მოლაპარაკების დაწყებისათვის, რათა დასრულდეს ის ომი, რომელსაც თვითონ სი ძინპინი „უკრაინის კრიზისად“ თვლის, ვლადიმერ პუტინი კი ჰიგიენურად „სპეციალურ სამხედრო ოპერაციას“ უწოდებს (თუმცა უფრო ზუსტი იქნებოდა  მისი ასეთი სახელწოდება – „დანაშაულებრივი სპეციალური სამხედრო ოპერაცია“).

ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციამ იმედი გამოხატა – ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში პრეზიდენტის მრჩევლის ჯეიკ სალივანის ნათქვამს თუ გავიმეორებთ – რომ ჩინეთი რუსეთ იარაღით არ დაეხმარება: „ვიმედოვნებთ, რომ ჩინეთი რუსეთს სამხედრო დახმარებას არ გაუწევს, რაზედაც ჩვენ [პეკინს] დიდი ხანია ვაფრთხილებთ“.

საერთოდ, ჩინეთი დღეს საკმაოდ მომგებიან პოზიციაში იმყოფება: სი ძინპინს ბევრი მთხოვნელი ჰყავს, რომლებიც მის მწყალობელ ყურადღებას ელოდებიან – ზუსტად ისე, როგორც პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი და სახელმწიფო მდივანი ენტონი ბლინკენი მოუთმენლად ელოდნენ სატელეფონო ზარს პეკინიდან და ცდილობდნენ შეხვედროდნენ თავიანთ თითქოსდა გაუცხოებულ ჩინელ კოლეგებს.

მაგრამ რამდენად შეიძლება დასავლეთს და უკრაინას ჩინეთის იმედი ჰქონდეს? სპეკულაციურია იმის მტკიცება, რომ თითქოსდა პეკინს განსაკუთრებული ბერკეტები აქვს ვლადიმერ პუტინზე ზეგავლენის მოსახდენად – იმიტომ, რომ თითქოსდა რუსეთისათვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ჩინეთთის ეკონომიკურ მხარდაჭერას, რომ ეს ნამდვილად ასეა და ფაქტის კონსტატაციას წარმოადგენს. კიდევ უფრო საეჭვო და ილუზორულია ის ვარაუდი, რომ სი ძინპინს ვლადიმერ პუტინისაგან უკრაინის ტერიტორიის დათმობა სურს.

ერთი შეხედვით, დაპირისპირებულ მხარეთა პოზიციები შეურიგებელი ჩანს:

ა) ვლადიმერ პუტინის მიზანია თუ მთლიანად უკრაინის არა, მისი მნიშვნელოვანი ნაწილის კონტროლი მაინც შეინარჩუნოს, ყირიმის ჩათვლით.

ბ) ვოლოდიმირ ზელენსკის თავისი მიზანი არაერთხელ განუცხადებია მოსკოვის გასაგონად – მას სურს, რომ რუსეთის მიერ ოკუპირებული უკრაინის ტერიტორიის ყოველი მეტრი მტრისაგან გათავისუფლდეს და უკრაინელ ხალხს დაუბრუნდეს. ამ პრობლემის მოლაპარაკებით მოგვარება იმას ნიშნავს, რომ რომელიმე მხარემ (ან ორივემ ერთად) უკან უნდა დაიხიოს და კომპრომისზე დათანხმდეს.

ძნელია იმის გამოცნობა, თუ  რა დათმობის იმედი აქვს პუტინისაგან ვოლოდიმირ ზელენსკის სი ძინპინის დახმარებით. სრულიად შესაძლებელია, რომ უკრაინის პრეზიდენტმა თავის მტრულად განწყობილ კოლეგას ისეთი დაზავება შესთავაზოს, რომლითაც ვლადიმერ პუტინს სახე შეუნარჩუნდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ რუსეთს კონტროლქვეშ დარჩება უკრაინის სუვერენული ტერიტორიის რაღაც ნაწილი, თუმცა ამ დროს ყირიმი არ იგულისხმება, რომელიც, ორივე მხარის აზრით, „განხილვას არ ექვემდებარება“.

გამორიცხული არ არის, რომ ვოლოდიმირ ზელენსკი სხვა ვარიანტზეც ფიქრობს: იმის ნაცვლად, რომ რთული მოლაპარაკება გამართოს „ხალხის დაუკითხავად“, იგი, ალბათ, მზად იქნებოდა იმაზე დათანხმებისთვის, რომ ჩატარდეს რეფერენდუმი უკრაინის რუსულენოვანი ოლქების სამომავლო სტატუსის შესახებ, მრავალრიცხოვანი საერთაშორისო დამკვირვებლების მონაწილეობით, კერძოდ – დონბასში და ყირიმში, მაგრამ არა ისეთი მცდარი შარადული სახით, როგორიც პუტინმა 2022 წელს განახორციელა.

თუ გავითვალისწინებთ უკრაინის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე რუსების მიერ ჩადენილ დანაშაულობებს, ნაკლებსავარაუდოა, რომ უკრაინელებმა ვლადიმერ პუტინის ხელისუფლების კონტროლქვეშ ცხოვრება მოისურვონ, ანუ ხმას რუსეთის წინააღმდეგ მისცემენ და ზელენსკიმ შეიძლება მშვიდობიანად რეფერენდუმით მართლაც დაიბრუნოს ტერიტორიები.

კიდევ ერთი მიზეზი იმისა, რომ ვოლოდიმირ ზელენსკი შესაძლოა სი ძინპინის შუამავლობას დათანხმდეს, ისაა, რომ პრეზიდენტი დარწმუნებულია უკრაინის არმიის კონტრშეტევის წარმატებაში. ალბათ, ზელენსკი ფიქრობს, რომ ჩინეთის ლიდერი დააჯერებს პუტინს გარდაუვალ და დამამცირებელ დამარცხებაში და ურჩევს, რომ იმიჯის გადასარჩენად დათმობებზე წავიდეს.

ამ ჰიპოთეზის მეორე მხარეც საყურადღებოა: ვოლოდიმირ ზელენსკი შეიძლება შეშინდეს კონტრშეტევის ჩაშლის გარკვეული შესაძლებლობის გამო – დასავლეთი უკრაინას  შორი მოქმედების იარაღს და ავიაციას არ აძლევს და რასაც აძლევს (მძიმე ტექნიკას), იმასაც დაგვიანებით. თუ მისთვის ესოდენ არასასურველი სიტუაცია დადგება (თუ შეტევა ჩაიშლება), მაშინ დღეს ზელენსკისათვის ყველაზე „კარგი“ გარიგების დადების შესაძლებლობაა შექმნილი – როგორც მძიმე მდგომარეობაში მყოფი ადამიანისათვის.

და მაინც, ნებისმიერ შემთხვევაში, სი ძინპინი, როგორც პატიოსანი შუამავალი, დიდ ეჭვებს ბადებს. აცხადებს რა საერთაშორისო სამართლის ნორმებისადმი ერთგულებას – ეროვნული სუვერენიტეტისადმი და კონფლიქტების მშვიდობიანი გადაჭრისადმი – ჩინეთი რუსეთს, ანუ აგრესორს, მნიშვნელოვან პოლიტიკურ და მატერიალურ მხარდაჭერას უწევს. სი ძინპინმა ომის გაჩაღება დასავლეთს დააბრალა, რუსეთისაგან მეტ ნავთობს ყიდულობს და ფულს უხდის, რომ მოსკოვმა ომის დაფინანსება გააგრძელოს, აწვდის ორმაგი დანიშნულების ტექნოლოგიებს, რომლებიც უკრაინელთა წინააღმდეგ შეიძლება იქნეს გამოყენებული.

გავიხსენოთ ჩინეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ცინ განის ამასწინანდელი თავხედური „ლექცია“, რომელიც მან პეკინში აშშ-ის ელჩს ნიკოლას ბერნს „წაუკითხა“ და ვაშინგტონი დაადანაშაულა – „ამერიკა ერთს ამბობს და მეორეს აკეთებსო“.

იმის სამაგალითოდ, თუ როგორ იცავს ჩინეთი დიპლომატიურ პრინციპს „სახელმწიფო თავისი სიტყვის ერთგული უნდა იყოს“ ისიც გამოდგება, თუ როგორ აღუთქვა სი ძინპინმა ბარაკ ობამას 2013 წელს, რომ სამხრეთ ჩინეთის ზღვაში მდებარე ხელოვნური კუნძულების მილიტარიზებას არ მოახდენდა და პირიქით გააკეთა.

ნიკოლას ბერნსისა და ცინ განის შეხვედრამ ის მთავარი მიზეზი გამოავლინა, რის მიხედვითაც, ჩვენ უკრაინის საკითხში ჩინეთის კეთილსინდისიერებას არ უნდა ვენდოთ. აი, რა თქვა ჩინელმა მინისტრმა: „ამერიკას არ შეუძლია და არც სურს კონფლიქტის შეჩერება და ამ დროს ჩინეთზე ზეწოლას ახდენს და შუამავლობაში ხელს უშლის“. პეკინს მხედველობაში აქვს ის, რომ ამერიკა ჩინეთის მეზობლებს ეხმარება და პეკინის წინააღმდეგ აქეზებს, განსაკუთრებით ტაივანს, რომელიც თავს იცავს „ცისქვეშეთის“ ექსპანსიონიზმისაგან რეგიონში.

პუტინის თავდასხმა უკრაინაზე იმ აგრესიის ანალოგიურია, რომელსაც ჩინეთი ტაივანის წინააღმდეგ განახორციელებს. ამიტომ ნებისმიერი მცდელობა, რომლითაც სი ძინპინი პუტინზე ზეწოლას შეეცდება, საბოლოო ჯამში მასვე აზარალებს ტაივანთან მიმართებით. განა პეკინი თავის საზარალოდ იმოქმედებს? არ იმოქმედებს. ამიტომაც მისი საშუამავლო ობიექტურობა და ნეიტრალიტეტი საეჭვოა.

თუ ჩინეთი ტაივანზე დემოკრატიული რეფერენდუმის ჩატარებას დათანხმდება კუნძულის სამომავლო სტატუსის თაობაზე, მოსახლეობა, ბუნებრივია, არ მოისურვებს კომუნისტური დიქტატურის ქვეშ ცხოვრებას და თავისუფლებას აირჩევს. ეს პეკინმა კარგად იცის. ჰოდა, განა ჩინეთი ყირიმსა და დონბასში რეფერენდუმის ჩატარების წინადადებას კრემლს შესთავაზებს და ვლადიმერ პუტინზე ზეწოლას მოახდენს? არავითარ შემთხვევაში.

სი ძინპინს უფრო მეტად შეიძლება დათანხმდეს მისგან მოშორებით მდებარე კუნძულის დათმობას, ვიდრე ვლადიმერ პუტინი თავის მოსაზღვრე ყირმსა და დონბასის უკრაინისადმი დაბრუნებას.

ყველაზე სასარგებლო, რის გაკეთებაც სი ძინპინს შეუძლია უკრაინაში ომის შესაწყვეტად, ისაა, რომ კარგი მაგალითი მისცეს ვლადიმერ პუტინს – ჯერ თვითონ თქვას უარი ტაივანის წინააღმდეგ ძალის გამოყენებაზე და შემდეგ იგივე ათქმევინოს რუსეთის პრეზიდენტს უკრაინასთან მიმართებით.

დასავლეთი არ უნდა დაელოდოს, სანამ ეს მოხდება და ყურადღება არ უნდა მიაქციოს პეკინის  ყალბ სამშვიდობო ინიციატივებს. დასავლეთმა უნდა დააჩქაროს იარაღის მიწოდება უკრაინისათვის. იგივე უნდა გააკეთოს ტაივანის მიმართაც.

წყარო

ბრიტანული ჟურნალი „სფექთეითორი“ (The Spectator) აქვეყნებს სარედაქციო სტატიას სათაურით „რატომ ჩაიშალა რუსეთის წინააღმდეგ გამოცხადებული ეკონომიკური ომი“, რომელშიც გაანალიზებულია დასავლეთის მიერ დაწესებული ანტირუსული სანქციებისა და ემბარგოს მოქმედების ეფექტი. დასკვნა: აშშ და მისი მოკავშირეები სეცდნენ, როცა ჩათვალეს, რომ რუსეთს ეკონომიკური სანქციებით უკან დაახევინებდნენ. საჭიროა, რომ უკრაინა მეტი სამხედრო საჭურვლით და ტექნიკით იქნეს უზრუნველყოფილი.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

დასავლეთში ბევრი იცინოდა, როცა წითელ მოედანზე, მოსკოვში, გამარჯვების დღის აღსანიშნავად ვლადიმერ პუტინის მიერ ჩატარებულ სამხედრო აღლუმში, მხოლოდ ერთი ტანკი მონაწილეობდა, რომელიც დღეს სამუზეუმო რელიქვიად ითვლება. დამცინავთა აზრით, რუსეთმა უკრაინის ომში ძალიან ბევრი სამხედრო ტექნიკა დაკარგა და ახლა მისგან იმ ძლიერი სამხედრო ზესახელმწიფოს აჩრდილიღა დარჩა, რომელსაც ოდესღაც საბჭოთა კავშირი წარმოადგენდა (თუმცა, კაცმა რომ თქვას, აღლუმის ასეთი სახით ჩატარება დასაძრახი არ უნდა იყოს, რადგან  ნებისმიერი ქვეყანა, რომელიც ომშია ჩაბმული, ცდილობს ტექნიკა ფრონტზე უფრო გამოიყენოს, ვიდრე რომელიმე ცერემონიალურ ღონისძიებაზე).

რა თქმა უნდა, რუსეთმა მართლაც მძიმე დანაკარგები განიცადა, მაგრამ ჩვენ ამით თავი არ უნდა დავიმშვიდოთ. სიმართლე ისაა, რომ ომი დასავლეთისათვის ისე არ მიდის, როგორც საჭიროა – ყოველ შემთხვევაში, ერთ ასპექტში მაინც.

როცა ვლადიმერ პუტინი გასული წლის 24 თებერვალს თავისი ტანკებით უკრაინაში შეიჭრა, დასავლეთის ქვეყნებმა სწრაფად დაიწყეს ორმაგი სტრატეგიის გატარება, რომლის ერთ-ერთი პირობა ის იყო, რომ ისინი პირდაპირ არ ჩაებმებოდნენ რუსეთთან ომში, მაგრამ უკრაინას იარაღით და სამხედრო ტექნიკით დაეხმარებოდნენ. ზოგიერთმა სახელმწიფომ, რომლებიც სხვებთან შედარებით უფრო სწრაფად მოქმედებდნენ, კიევს ქმედითი დახმარება აღმოუჩინეს, ანუ მხარდაჭერის საკითხში სტრატეგიის ამ ნაწილმა წარმატებით გაამართლა: უკრაინამ შეძლო წინააღმდეგობის გაწევა რუსეთის ქვედანაყოფებისადმი და მათ ქვეყნის რიგ რეგიონებში უკან დაახევინა.

სტრატეგიის მეორე მომენტი შედარებით „უხეში და მკაცრი“ აღმოჩნდა: ეკონომიკური ომის გეგმა, რომელსაც რუსეთში ფინანსური შოკი და დღემდე არნახული მასშტაბების მქონე „შიშის კანკალი“ უნდა გამოეწვია. რუსეთი დასავლეთისაგან და მსოფლიოს უდიდესი ნაწილისაგან გარიყული და იზოლირებული უნდა ყოფილიყო, მოსკოვის წინააღმდეგ ამოქმედდებოდა სანქციები, ემბარგოები, ბოიკოტორებული იქნებოდა რუსული ექსპორტ-იმპორტი… საბოლოო ჯამში, თეორიულად, ვლადიმერ პუტინის რუსეთი გაღარიბდებოდა, კაპიტულაციას გამოაცხადებდა და მოწინააღმდეგეს ჩაბარდებოდა.

დასავლეთში ცოტა ვინმე თუ ფიქრობს იმაზე, თუ რა ცუდადაა საქმე ომის ამ ასპექტში. ევროპამ თვითონ ძალიან დიდი ფასი გადაიხადა, როცა უარი თქვა რუსული ნავთობისა და გაზის მოხმარებაზე. 2021 წელს რუსული ნავთობის იმპორტი დიდ ბრიტანეთში (ფულადი გამოსახვით) 4,5 მილიარდი გირვანქა სტერლინგს შეადგენდა, ერთი წლის შემდეგ კი, მიმდინარე წლის იანვარში იმპორტი 1,3 მილიარდამდე შემცირდა. 2020 წელს ევროკავშირი რუსულ გაზზე 39%-ით იყო დამოკიდებული, ნავთობზე კი 23%-ით. ეს მაჩვენებლები ერთ წელიწადში შესაბამისად შემცირდა 15% და 14%-მდე.

მაგრამ ამ ციფრებში არ ჩანს, თუ რამდენად უუნარო აღმოჩნდა დასავლეთის მიერ გამოცხადებული ანტირუსული ენერგოემბარგო. იმიტომ, რომ მალე ცნობილი გახდა – რუსეთთან ეკონომიკური ომით დაინტერესებულია მხოლოდ დასავლეთი და არა მთელი მსოფლიო. დიახ, ევროპაში რუსული გაზისა და ნავთობის ექსპორტი შემცირდა, მაგრამ, სამაგიეროდ, კრემლმა სწრაფად გაზარდა ექსპორტი ჩინეთში და ინდოეთში – ორივე ქვეყანამ უპირატესობა მიანიჭა რუსული ნავთობის შეღავათიანი ფასით ყიდვას, ვიდრე მოსკოვთან კონფრონტაციას უკრაინის გამო. უფრო მეტიც – ინდოეთის მიერ იმპორტირებული რუსული ნავთობის ნაწილს, როგორც ჩანს, ფარულად ევროპაც ყიდულობდა: სუეცის არხში მკვეთრად იმატა იმ ტანკერების რაოდენობამ, რომლებსაც გაწმენდილი „შავი ოქრო“ ინდოეთიდან ევროპაში მიჰქონდათ.

იგივე ხდება სხვა მიმართულებითაც: გერმანული პრესის მონაცემებით, სწრაფად იმატა გერმანული ავტომობილების ექსპორტმა რუსეთის მეზობელ ქვეყნებში: მაგალითად, ყაზახეთში 2021 წელთან შედარებით, 2022 წელს ავტომანქანების იმპორტი 507%-ით გაიზარდა, სომხეთში კი 761%-ით. ელექტროტექნიკური და კომპიუტერული აპარატურის იმპორტი ყახაზეთში 190%-ით, სომხეთში – 343%-ით. იბადება კითხვები: რატომ იმატა ასე სწრაფად იმპორტმა? რჩება თუ არა იმპორტირებული პროდუქცია აღნიშნულ ქვეყნებში თუ მათი რეექსპორტი მესამე ქვეყნებში ხდება? არსებობს არგუმენტირებული ვარაუდი, რომ მიმდინარეობს დასავლური პროდუქციის რუსეთისაკენ გადამისართება, ანუ რეექსპორტი („პარალელური იმპორტი“, როგორც ამას რუსები უწოდებენ). და თუნდაც მათი ფორმალური რეექსპორტი არ მოხდეს,  დასავლური საქონელი რუსეთში სხვა გზების მეშვეობითაც შედის: ბევრი რუსი, ყაზახი და სომეხი მოქალაქე უვიზო რეჟიმით სარგებლობს და შესაძლებლობა აქვს სანქცირებული  საქონელი საზღვარზე გადაიტანოს და რუსეთში უპრობლემოდ შეიტანოს.

დასავლეთი ატარებს ისეთ პოლიტიკას, რომელიც შეძლებული რუსების წინააღმდეგ არის მიმართული, მაგრამ ბედის ირონიით, სწორედ მათ აქვთ შესაძლებლობა ისარგებლონ „პარალელური იმპორტის (რეექსპორტის) სიკეთით. სწორედ მათ აქვთ ორმაგი მოქალაქოება, შეუძლიათ საზღვარგარეთ წასვლა ფუფუნების საგნების შესაძენად. მოკლედ, შეუძლებელია ისეთი აბსოლუტური ემბარგოს გამოცხადება, რომ დასავლური წარმოების საქონელი მდიდარი რუსებისთვის ხელმისაწვდომი აღარ იყოს.

დასავლეთმა სანქციური ომი მსოფლიოში საკუთარი შესაძლებლობებისა და გავლენების  გადაჭარბებული გრძნობით დაიწყო. როგორც ჩანს, დასავლეთი არადასავლურ ქვეყნებზე სათანადო ზეწოლას ვერ ახორციელებს: [განვითარებადი სამყაროს – „გლობალური სამხრეთის“ ქვეყნებს] არ აქვთ სურვილი იმისთვის, რომ რუსეთისა და რუსი ოლიგარქების წინააღმდეგ შეზღუდვები დააწესონ. დასავლეთის შეცდომა ყველასათვის აშკარა გახდა: საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროგნოზით, რუსეთის ეკონომიკა 2022 წელს 8,5%-ით უნდა შემცირებულიყო, ხოლო მიდინარე წელს კიდევ 2,5%-ით. სინამდვილეში კი აღმოჩნდა, რომ რუსეთის მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) შემცირდა მხოლოდ  2,1%-ით, ხოლო მიმდინარე წელს ფონდი უკვე 0,7%-იან ზრდას პროგნოზირებს! და ეს ხდება იმ დროს, როცა უკრაინის ომი რუსეთისათვის უფრო მეტ ზარალს იწვევს, ვიდრე ამას შარშან თებერვალში ვინმე წარმოიდგენდა. მოკლედ, რუსეთის ეკონომიკა არ დაინგრეულა, არ ჩამოშლილა, მოხდა მისი ისეთი სახით რეკონფიგურირება და რეორიენტირება, რომ დასავლური კურსი აღმოსავლურითა და სამხრეთულით შეცვლილიყო.

მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული ეკონომიკური ომი უშედეგოდ ჩავთვალოთ: კრემლი დასავლური სანქციებისაგან მნიშვნელოვნად დაზარალდა – არა იმ მასშტაბით, როგორსაც ელოდნენ, მაგრამ მაინც. თუმცა, თუ დასავლეთი ფიქრობს, რომ სამომავლოდ რუსეთთან ომს მხოლოდ ეკონომიკური საშუალებებით გააგრძელებს, ბომბებისა და ტყვიების გარეშე, ის ძალიან სცდება.

დასავლურმა სამხედრო ტექნიკამ უკრაინას შესაძლებლობა მისცა რუსეთთან („დავითს გოლიათთან“) ისე ებრძოლა, რომ მასზე გამარჯვების იმედიც კი ჰქონდეს და, რა თქმა უნდა, თავიდან აიცილოს ანექსია პუტინის რუსეთისაგან. მაგრამ რაც შეეხება ეკონომიკური სანქციების ეფექტურობას, ჩვენ მათზე ფიქრი კიდევ მოგვიწევს

წყარო