ფრანგულ ყოველკვირეულ გაზეთ „ლე ჟუღნალ დუ დიმანშ“-ში (JDD – Le Journal du Dimanche) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „BRICS-ის ქვეყნებმა G7-ის ქვეყნებს ეკონომიკურად პირველად გადაუსწრეს: რას მოასწავებს ეს ფაქტი?“ (ავტორი – მაიკლ ბლოკი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

ბოლო დღეებში ბევრი ანალიტიკოსი აღნიშნავდა, რომ „ბრიკსის“ (BRICS) სახელმწიფოებმა ერთობლივი მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) მოცულობით მსოფლიოს შვიდი ყველაზე განვითარებული ქვეყნის ერთობლივ მშპ-ს გადააჭარბეს. მოწმობს თუ არა ეს ფაქტი მნიშვნელოვან გეოპოლიტიკურ გადატრიალებას“?

მხოლოდ ფაქტები

„ბრიკსი“ (BRICS) აბრევიატურაა იმ ქვეყნების ჯგუფისა, რომელშიც ბრაზილია, რუსეთი, ინდოეთი, ჩინეთი და სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა შედის. ბრიტანული კონსალტიგური კომპანიის Acorn Macro Consulting-ის მონაცემების მიხედვით, ამჟამად „ბრიკსის“ ქვეყნებს უფრო დიდი ეკონომიკური წონა აქვთ, ვიდრე G7-ს – „დიდ შვიდეულს“.

BRICS-ის ორგანიზაცია დღეისათვის მსოფლიოს მშპ-ის 31,5%-ს უზრუნველყოფს, „დიდი შვიდეული“ კი 30,7%-ს. ექსპერტთა გათვლებით, BRICS-ის მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდის ტენდენცია მომავალ წლებშიც გაგრძელდება. როგორც ხატოვნად აღნიშნა ცნობილმა ჟურნალისტმა და ეკონომიკურმა მიმომხილველმა ჟორჟ მაკმა, „დღეს განვითარებული და განვითარებადი მსოფლიო უკვე აღარ არსებობს. შეიძლება მხოლოდ ვილაპარაკოთ აღმავალ და დაღმავალ მსოფლიოზე“.

BRICS-ის ისტორიიდან

ტერმინი BRICS პირველად 2001 წელს იქნა მოხსენიებული კომპანია Goldman Sachs-ის ერთ-ერთი ანალიტიკოსის მიერ იმდროინდელი განვითარებადი ქვეყნების ეკონომიკის მიმოხილვის მიზნით, რომელთა ტემპები სწრაფად მატულობდა. თანდათანობით ზემოთ ჩამოთვლილმა ქვეყნებმა სტრუქტურირება დაიწყეს და ერთმანეთთან დაახლოება დაიწყეს. ბრაზილიის, რუსეთის, ინდოეთისა და ჩინეთის ლიდერების პირველი სამიტი 2009 წელს ჩატარდა. იმ პერიოდში მათ მიზანს აშშ-ის საწინააღმდეგოდ მსოფლიო არენაზე ძალისხმევის კოორდინაცია წარმოადგენდა. ამ ქვეყნების ჯგუფს 2010 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაც შეუერთდა.

დღეს, როგორც ჩანს, ბევრი სახელმწიფოა დაინტერესებული BRICS-ის წევრობით – კერძოდ, ასეთი განზრახვა აქვს საუდის არაბეთს, მექსიკას, ნიგერიას, ვენესუელას და ირანს. 2022 წლის მაისში ჩინეთის მაშინდელმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა ვან ი-მ განსაკუთრებული ხაზგასმით მოიხსნია ჯგუფის გაფართოება ისეთი ქვეყნებით, როგორებიცაა არგენტინა და პაკისტანი, არაბთა გაერთიანებული საემიროები და ტაილანდი.

2010-იან წლებში BRICS-ის ქვეყნებმა შექმნეს „განვითარების ბანკი“ – მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ალტერნატივა. მათ აგრეთვე ჩამოაყალიბეს საერთო სავალუტო რეზერვების ფონდიც. ობიექტურად თუ ვიტყვით, ბევრ ქვეყანას BRICS-ის წევრობა სწორედ ფულის (კრედიტების) სამართლიანად მიღების მიზნით სურს – მათი აზრით, საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და მსოფლიო ბანკის მოქმედება კრედიტებთან დაკავშირებით ცუდ შთაბეჭდილებას ტოვებს.

რატომაა მომხდარი ფაქტი მნიშვნელოვანი?

„დიდი შვიდეული“ (G7), რომელიც 1974 წელს შეიქმნა პარიზის ინიციატივით, დღეს წარმოდგენილია აშშ-ით, იაპონიით, დიდი ბრიტანეთით, საფრანგეთით, გერმანიით, იტალიით და კანადით. „შვიდეულის“ ფორუმი ყოველწლიურად ტარდება და ძირითადი გლობალური პრობლემები იხილება. ის ფაქტი, რომ G7 BRICS-მა უკან ჩამოიტოვა, რამდენიმე მნიშვნელოვან გეოპოლიტიკურ მოვლენას დემონსტრირებს, კერძოდ, საერთაშორისო არენაზე ჩინეთის აქტიურად გამოსვლას მსოფლიოს წამყვანი ეკონომიკურად განვითარებული სახელმწიფოს სახით, რომელიც წინ უსწრებს ამერიკის შეერთებულ შტატებს. გავიხსენოთ, რომ ჩინელებისა და ამერიკელების მსყიდველობითი უნარიანობის პარიტეტი ჯერ კიდევ 2017 წელს იქნა დაფიქსირებული.
აშშ-ის ეკონომიკური ძლიერება თანდათან ეცემა. ეს რეალობაა – მიუხედავად იმისა, რომ ამერიკა მეორე მსოფლიო ომის დროიდან მსოფლიოს ყველაზე განვითარებულ ქვეყნად ითვლება – როგორც ეკონომიკური სისტემის რეორგანიზატორად (1944 წლის ბრეტონ-ვუდის შეთანხმების საფუძველზე) და როგორც მსოფლიოს ეტალონური ვალუტის მფლობელად, რომელსაც მთელი ვაჭრობა ეფუძნება.

BRICS-ის ქვეყნები G7-ის ქვეყნებს არამარტო ეკონომიკურად, არამედ დემოგრაფიულადაც უსწრებენ: „დიდი შვიდეულის“ სახელმწიფოებში 800 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს, BRICS-ის სახელმწიფოებში კი 3,2 მილიარდი ადამიანი.

ვინ ვის?

უახლოეს წლებში, ალბათ, ნათელი გახდება, თუ რა აქვთ განზრახული BRICS-ის ქვეყნებს აშშ-ის ძლიერების დასათრგუნავად. დაიწყებენ თუ არა ისინი ვაშინგტონთან კონფრონტაციას? შეიცვლება თუ არა მათი პოზიცია რუსეთის როგორც უკრაინის წინააღმდეგ ომის დამწყები ქვეყნის მიმართ? გასული წლის ივლისში რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა BRICS-ის წევრებს მეტი თანამშრომლობისაკენ მოუწოდა „დასავლელი სახელმწიფოების ეგოისტური მოქმედების საპასუხოდ“. ბოლო დროს, ევროპასა და ამერიკას შორის მზარდი დაძაბულობის ფონზე განუხრელად ფართოვდება რუსეთისა და ჩინეთის თანამშრომლობა.

„ფუძემდებლური მითი განვითარებადი ქვეყნების ეკონომიკის შესახებ გაიფანტა“, – ამბობს გიუნტერ მაიჰოლდი, საერთაშორისო ურთიერთობებისა და უსაფრთხოების გერმანული ინსტიტუტის (SWP) დირექტორის მოადგილე „დოიჩე ველესთან“ ინტერვიუში. მისი თქმით, BRICS-ის გაერთიანება თავისი გეოპოლიტიკური ძლიერების მომენტს განიცდის, მისი წევრები ცდილობენ ისეთი მოდელის შეთავაზებას, რომელიც G7-ის ალტერნატივა იქნება“.

და მაინც, BRICS-ის გეოპოლიტიკურ ძალად გადაქცევის შესაძლებლობა საეჭვოდ მოჩანს: „ამ ორგანიზაციას მოქმედი სისტემის ჩანაცვლების გეგმები არ აქვს“, – ამბობდა გასული წლის ნოემბერში საერთაშორისო და სტრატეგიული ურთიერთობების ფრანგული ინსტიტუტის (IRIS) დირექტორი ქრისტოფ ვენტურა, – BRICS-ის ჯგუფი სხვა მსგავს კლუბებს და ფორუმებს ჰგავს, რომლის წევრებს თავიანთი ინტერესები აქვთ და თითოეული საკუთარი მიზნის რეალიზებას ცდილობს“.

წყარო

„ევროპის ერთ-ერთ უდიდეს ქარხანაში, რომელიც საბრძოლო მასალებს ამზადებს, უკრაინაში ომის დაწყებიდან გიგანტური რობოტი-მანიპულატორები და მაღალტექნოლოგიური დანადგარები განუწყვეტლივ, დღე და ღამ მუშაობენ, რათა კიევის არმიისათვის აუცილებელი 155-მილიმეტრიანი საარტილერიო ჭურვები გამოუშვან. თუ ყველაფერი ისე განხორციელდება, როგორც არის ჩაფიქრებული, კომპანია Nammo-ს ქარხანა 2028 წლისათვის წელიწადში 200 ათას ჭურვს დაამზადებს, რაც 20-ჯერ აღემატება ომამდელი წარმოების მოცულობას“, – ნათქვამია ამერიკული გაზეთ „ნიუ-იორკ თაიმსის“ (The New York Times) მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „ევროპა უკრაინას წელიწადში მილიონ ჭურვს დაჰპირდა. დაეხმარება თუ არა ეს კიევს რუსეთთან ბრძოლაში? ალბათ, არა“ (ავტორი – ლარა ჯეიქსი).

„დიახ, ჭურვების ეს რაოდენობა არასაკმარისია და მათი დამზადების ტემპიც ნელია. არადა, უკრაინის არმია დღეს აცხადებს რომ მას ყოველთვიურად 250 ათასი 155-მილიმეტრიანი ჭურვი ჭირდება რუსეთის შეტევის მოსაგერიებლად. ფაქტობრივად, უკრაინის მოთხოვნას ჭურვების დამამზადებელი ევროპის 11 ქარხნის ერთობლივი სიმძლავრეც კი ვერ დააკმაყოფილებს“, – წერს ავტორი.

„ეს პრობლემა ნატოს ყველა წევრი-ქვეყნისთვისაა დამახასიათებელი: „ცივი ომის“ დასრულების შემდეგ უკვე სამ ათეულ წელზე მეტი გავიდა და ბევრმა თავისი სამხედრო ხარჯები მინიმუმამდე შეამცირა, რათა უფრო მეტი თანხა სოციალურ სფეროს მოხმარებოდა. ახლა კი, როცა ამერიკა მთელი ძალების დაძაბვით ცდილობს იარაღზე უკრაინის არმიის მოთხოვნის დაკმაყოფილებას, ჩინოვნიკებს და ანალიტიკოსებს სულ უფრო ხშირად უჩნდებათ კითხვა – შეძლებს თუ არა ევროპა გაზარდოს წარმოების მოცულობა თავის სამხედრო-სამრეწველო სექტორში იმდენად, რომ უკრაინას აუცილებელი დახმარება აღმოუჩინოს?

და როგორც ჩანს, ამ კითხვაზე პასუხი უკვე ახლავე უარყოფითია; „ვერ შეძლებს, მოკლევადიან პერსპექტივაში“. ნატოელი მოკავშირეები იმედოვნებენ, რომ უკრაინას იარაღს იმ რეზერვებიდან მისცემენ, რომლებიც ამჟამად მათ საწყობებში ჯერ კიდევ არის შემორჩენილი, აგრეთვე საზღვარგარეთაც. გარდა ამისა, ისინი ცდილობენ სწრაფად გაზარდონ წარმოების მოცულობა იმ შემთხვევისათვის, თუომი რამდენიმე წელიწადს გაგრძელდება.

„დღეს სამხედრო წარმოება დიდ პრობლემებს აწყდება. ჩვენ გვინდა უკრაინაც დავაკმაყოფილოთ და საკუთარი რეზერვებიც შევავსოთ“, – ამბობს კომპანია Nammo-ს დირექტორი მორგენ ბრანდცეტი, – ვფიქრობ, რომ ჩვენ ეს უფრო ადრე უნდა გაგვეკეთებინა, ამაზე უფრო ადრე უნდა გვეფიქრა… მაგრამ რას ვიზამთ – რაც მოხდა, მოხდა“.

მორგენ ბრანდცეტის აზრით, „ევროპას გრძელი გზის გავლა მოუწევს“, რათა დაარწმუნოს ცალკეული ქვეყნები სამხედრო მრეწველობის აღდგენაში.

მარტში ევროკავშირი დათანხმდა, რომ უკრაინისათვის 2,14 მილიარდი დოლარის ღირებულების მქონე 155-მილიმეტრიანი ჭურვები 12 თვის განმავლობაში მიეცა. ამერიკის შეერთებულ შტატებს, რომლის განკარგულებაში უფრო მეტი რეზერვებია და დაფინანსების უფრო ოპტიმიზირებული სქემა აქვს, კიევს უკვე თითქმის ამდენივე რაოდენობის ჭურვს აწვდის, ევროპას კი დიდი ძალისხმევა დაჭირდება თავისი დაპირების შესასრულებლად.

„ისეთი პირი უჩანს, რომ შესაძლოა, ჩვენ უკრაინისადმი მიცემულ პირობას ვერ შევასრულებთ“, – თვლის გაბრიელიუს ლანდსბერგისი, ლიეტუვის საგარეო საქმეთა მინისტრი.

წყარო