როგორ დაანგრია პუტინმა რუსეთის იმპერიისა და საბჭოთა კავშირის მიღწევები“ (ავტორი – დანილა გალპეროვიჩი). გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით: ნატოში ფინეთის სრულუფლებიანი წევრობა, რომელიც გასულ კვირას ოფიციალურად განხორციელდა, ვლადიმერ პუტინისათვის ერთ-ერთი ყველაზე საშინელი კოშმარი უნდა იყოს – მიუნხენის ცნობილი გამოსვლიდან, სულ მცირე 16 წლის განმავლობაში, იგი მუდამ ცდილობდა ნატოს გაფართოება დაემუხრუჭებინა, პირიქით კი გამოუვიდა.

ესტონეთის ყოფილი პრეზიდენტი თომას ჰენდრიკ ილვესი „ამერიკის ხმის“ რუსული სამსახურისათვის (Голос Америки) მიცემულ ინტერვიუში, როცა ფინეთის ნატოში გაწევრიანების საკითხს შეეხო, ასეთი კომენტარი გაუკეთა კრემლის „წარმატებას“ ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის აღმოსავლეთისაკენ გაფართოების „დამუხრუჭებასთან“ დაკავშირებით: ვლადიმერ პუტინმა უკრაინაში შეჭრით დიდი ბიძგი მისცა ორი ტრადიციულად ნეიტრალური სახელმწიფოს ლტოლვის გაძლიერებას ნატოში გაწევრიანების მიზნით. შვედეთი სამხედრო ბლოკებს 1809 წლიდან თავს არიდებდა და ის, რომ სტოკჰოლმმა აზრი შეიცვალა, ამაში, რასაკვირველია, პუტინის „მიღწევა“ ნამდვილად არის: კრემლმა ერთი დაუფიქრებელი ნაბიჯით შვედეთის თითქმის ორსაუკუნოვანი ტრადიცია გააუქმა. ფინეთი, რომელიც ნეიტრალური იყო მთელი 80 წლის განმავლობაში, უკვე ნატოს წევრია. ორივე ქვეყანამ ნატოში გაწევრიანების გადაწყვეტილება მას შემდეგ მიიღო, რაც მათ უკრაინაში რუსეთის მიერ ჩადენილი ბოროტება დაინახეს. თომას ჰენდრიკ ილვესი დარწმუნებულია, რომ სწორედ რუსეთის ხელმძღვანელობისა და რუსეთის არმიის სარდლობის მოქმედება იყო მთავარი მოტივი იმისა, რომ ფინელებმა და შვედებმა რუსეთში საშიში მეზობელი დაინახეს – „ბუჩაში და სხვა ქალაქებში რუსების მიერ ჩადენილმა ბოროტებამ – მკვლელობებმა, გაუპატიურებებმა, წამების საკნებმა და სხვა საშინელებებმა შვედებს და ფინელებს ნატოსადმი მიერთება გადააწყვეტინათ. ისინი მიხვდნენ, რომ მოწოდებები „მოდით, მეგობრულად ვიცხოვროთ“ და „ხელი-ხელს ჩავკიდოთ“ მეტად აღარ მუშაობს“. შვედეთს 200 წლის განმავლობაში მართლაც შეგნებულად არ სურდა სამხედრო ბლოკებში გაერთიანება. კაცმა რომ თქვას, ეს იმპერიული რუსეთის იმპერიული დიპლომატიის შედეგი იყო. ფინეთი კი, იმის გამო, რომ ას წელზე მეტი ხნის განმავლობაში რუსეთის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენდა, მცირე გამონაკლისი პერიოდის გარდა, სხვა ევროპული სახელმწიფოებისაგან განსხვავებით, რუსეთის (სსრკ-ს) მიმართ მეგობრული ურთიერთობით გამოირჩეოდა. დღეს ეს ყველაფერი უკვე წარსულს ჩაბარდა. პუტინის პოლიტიკური კარიერის მკვლევრებს კარგად ახსოვთ, რომ იყო დრო, როცა რუსეთის ლიდერს თვითონაც სურდა ნატოს წევრი გამხდარიყო და ალიანსის გადაწყვეტილებებში მონაწილეობა მიეღო, ხოლო რუსეთის სამხედრო სარდლობა 2000-იან წლების დასაწყისიდან აქტიურად თანამშრომლობდა ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსთან.

მაშინდელი თავდაცვის მინისტრი სერგეი ივანოვი ნატოში არაფერს საშიშს არ ხედავდა. პუტინის ტონი ერაყის ომის შემდეგ შეიცვალა, მაგრამ მისი მოქმედების რადიკალური ცვლილება საქართველოში და უკრაინაში მომხდარი მოვლენების შემდეგ გამოიკვეთა – როცა კრემლმა ჩათვალა, რომ დასავლეთს რბილი თუ მკაცრი ხელით სხვადასხვა ქვეყნებში რეჟიმის შეცვლა აქვს განზრახული. როგორც ოსლოში (ნორვეგია) არსებული მსოფლიოს პრობლემების კვლევითი საერთაშორისო ინსტიტუტის (PRIO) წამყვანი მენიერ-თანამშრომელი პავლე ბაევი ამბობს „ამერიკის ხმასთან“ საუბარში, ვლადიმერ პუტინს ძალიან აღელვებდა რაკეტების განლაგება რუსეთთან ახლოს (რუმინეთში), ასევე რუსეთის ტერიტორიის სიახლოვეს ნატოს გემების ცურვა (მაგალითად, ნორვეგიის ფიორდებში და შავი ზღვის აკვატორიაში). თუმცა ექსპერტი თვლის, რომ ვლადიმერ პუტინს, პრინციპში, ნატოს გაფართოებისა მაინცდამაინც არ ეშინოდა. უბრალოდ, იგი ამ ფაქტს საფრთხობელასა და მუქარის სახით იყენებდა იმავე დასავლეთის წინააღმდეგ. მას ამ მხრივ საკმაოდ ფართო აუდიტორია ჰყავდა – მას უსმენდნენ მემარჯვენე და მემარცხენე ექსპერტები, პოლიტიკოსები და ა.შ.“. თომას ჰენდრიკ ილვესიც აღნიშნავს, რომ ვლადიმერ პუტინის თეზისს – „ნატოს გაფართოება რუსეთისათვის საფრთხეს წარმოადგენს“ – დასავლეთში საკმაოდ ბევრი მომხრე ჰყავდა: იცით, დასავლეთში ბევრი სასარგებლო იდიოტია, რომელსაც კრემლის პროპაგანდისა სჯერათ… მაგრამ საჭიროა გავიხსენოთ, რომ 2021 წლის დეკემბრამდე ვლადიმერ პუტინი ფაქტობრივად, ეთანხმებოდა ნატოს გაფართოებას, შემდეგ კი მან იმ ქვეყნების ალიანსიდან გამოსვლა მოითხოვა, რომლებიც მას ახლახან შეუერთდნენ“. ახალ კი ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის გაფართოების პროპაგანდა, როცა ნატომ თავისი მიჯნები რუსეთთან ბევრად გაზარდა, შეიძლება კრემლის არსენალიდან გაქრეს, რათა არ გაახსენოს რუსეთის მოსახლეობას, თუ ვინ ცდილობდა გაფართოების დამუხრუჭებას და რამდენად წარმატებით განახორციელა დანაპირები. განა მოეწონებათ რუსებს იმის გახსენება, რომ ვლადიმერ პუტინმა ნატოს აღმოსავლეთით გაფართოება კი არ დაამუხრუჭა და შეწყვიტა, არამედ პირიქით, უფრო დააჩქარა.

წყარო

„როცა დარწმუნდა, რომ ამერიკელებისადმი ნდობა აღარ შეიძლება, საუდის არაბეთი სულ უფრო მეტად დრეიფობს ჩრდილო-აღმოსავლეთისკენ – რუსეთისა და ჩინეთისაკენ”, – ნათქვამია გერმანული გაზეთის „დი ცეიტის“ (Die Zeit) მიერ დაბეჭდილ სტატიაში სათაურით „მემკვიდრე პრინცი ორიენტაციას ჩინეთისაკენ იღებს“ (ავტორი – მაიკლ ტუმანი).

ეს ჩანს იმაში, რომ ერ-რიადი ნავთობის მოპოვებას ამცირებს, რაც მის გაძვირებას იწვევს და ამით ძირს უთხრის დასავლეთის მცდელობას – წაართვას რუსეთს „შავი ოქროს“ ექსპორტით მიღებული შემოსავლები. და ეს საუდელების რაიმე „კაპრიზი“ და მხოლოდ ეკონომიკური მოგების ძიება, არამედ სერიოზული გეოპოლიტიკური ძვრა, რომელსაც შეუძლია ისეთ სიტუაციამდე მიყვანა, როცა ახლოაღმოსავლური სახელმწიფო ჩინეთ-რუსეთის ალიანსის განუყოფელი ნაწილი გახდება“, – ხაზს უსვამს სტატიის ავტორი. გთავაზობთ პუბლიკაციის შინაარსს: ამ კვირაში ნავთობის ფასები მნიშვნელოვნად გაიზარდა და ეს მოხდა OPEC-ის – ნავთობის ექსპორტიორი ქვეყნების ორგანიზაციის – წყალობით, რომელიც საუდის არაბეთის „თხოვნით“ „შავი ქოროს“ მოპოვება შეამცირა. რუსეთმა ეს უფრო ადგრე განახორციელა – რადგან ნავთობის ამოღების შემცირებით ფასები მატულობს, კრემლს ასეთი სიტუაცია აწყობს. „ყველაზე კარგი წინამძღვრები იმისათვის, რომ მსოფლიო ეკონომიკა კრიზისში ჩავარდეს, ისაა, რომ ნავთობზე ფასები შემცირდეს. და თუ ამას ინფლაციას დავამატებთ, მივიღებთ შხამიან ნარევს. ცუდი ისაა, რომ ამით არამარტო დასავლეთი დაზარალდება, არამედ „გლობალური სამხრეთის“ ბევრი ქვეყანაც, რომლებსაც საკუთარი ნავთობი არ აქვთ და მის იმპორტს ახდენენ. არადა, მთელი 40 წლის განმავლობაში სიტუაცია სულ სხვაგვარი იყო. 1980-იან წლებში ცივი ომის გამწვავების დროს, საუდის არაბეთმა მკაფიო პოზიცია დაიკავა: ერ-რიადმა მაქსიმალურად გაზარდა ნავთობის მოპოვება, რის შედეგადაც „შავი ოქრო“ გაიაფდა.

დასავლეთის ეკონომიკა განვითარდა, მაგრამ, სამაგიეროდ, ცუდ სიტუაციაში ჩავარდა საბჭოთა კავშირი: მოსკოვის საექსპორტო შემოსავლები ძალიან შემცირდა. ეს იყო ერთ-ერთი ის ფაქტორთაგანი, რომელმაც საბჭოთა ქვეყანა მნიშვნელოვნად დაასუსტა, ბოლოს კი კრიზისი დაიწყო და დაიშალა. დღეს კი პირიქითაა – ერ-რიადი დასავლეთს ხელს უშლის სურვილის განხორციელებაში – მოუსპოს ვლადიმერ პუტინს ენერგორესურსების ექსპორტით შემოსავლების მიღების შესაძლებლობა. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ამერიკა და ევროკავშირი ცდილობენ, რომ ნავთობზე ფასები აკონტროლონ – მასზე ისეთი ფასი დააწესონ, რომელიც აღარ უნდა გაიზარდოს (კრემლის საზარალოდ), მაგრამ საუდის არაბეთი ძველებურად ამერიკის დამჯერი აღარ არის, რაც რუსეთის სიხარულს იწვევს…

ერ-რიადის პოლიტიკური კურსის ცვლილება „რაღაც კაპრიზი“ არ არის. საუდელების და ამერიკელების ურთიერთობა საკმაო ხნის წინათ გაფუჭდა: ერ-რიადს, რომელიც მაინც და მაინც დიდად არ ზრუნავს ადამიანის უფლებების დაცვაზე, აღიზიანებს ბრიუსელისა და ვაშინგტონის გამუდმებული საყვედურები. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში აშშ-ის პრეზიდენტების წინააღმდეგობრივი განცხადებებისა და მათი „მიხვეულ-მოხვეული“ მოქმედების ფონზე საუდელები დარწმუნდნენ, რომ ვაშინგტონისადმი ბოლომდე ნდობა არ შეიძლება. ბოლო ხანს კი, მემკვიდრე პრინცის მუჰამედ იბნ სალმანის ძალაუფლების განმტკიცების პირობებში, ერ-რიადი სულ უფრო შორდება ვაშინგტონს. იბნ სალმანი ფხიზელი თვალით უყურებს თავისი ქვეყნის საექსპორტო სტატისტიკას და ხედავს, რომ დღეს-დღეობით არაბული ენერგორესურსების მთავარი შემსყიდველი ამერიკა კი აღარ არის, არამედ ჩინეთია. ამიტომ თავის საგარეო პოლიტიკაში ერ-რიადი „ცისქვეშეთზე“ ორიენტირებას ცდილობს. საუდელები ფულს აბანდებენ ჩინეთის ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებსა და ნავთობსაცავების მშენებლობაში – ამ ყველაფერს კი თან გეოპოლიტიკური ცვლილებებიც ახლავს: 2022 წლის დეკემბერში, მოსკოვურ ვიზიტამდე, სი ძინპინი საუდის არაბეთს ეწვია, მას მემკვიდრე პრინცმა მდიდრული მასპინძლობა გაუწია. ორიოდე თვის შემდეგ კი, მარტში, პეკინმა სუნიტური ერ-რიადი და შიიტური თეირანი შეარიგა, რომლებიც იემენის ამბებში ჩარევის გამო ერთმანეთს „ემდურებოდნენ“. „ცისქვეშეთის“ ეს საშუამავლო ნაბიჯი ამერიკისადმი დარტყმას ნიშნავდა. ახლა ერ-რიადი ფიქრობს, რომ შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრი გახდეს „დიალოგში მონაწილე პარტნიორის“ სტატუსით. ყველაზე ძლიერი არაბული სახელმწიფო სულ უფრო იხრება ჩინეთისაკენ. დასავლეთს უკვე აღარ უნდა ჰქონდეს საუდელების იმედი ვლადიმერ პუტინის შესაჩერებლად – ერ-რიადს საკმაო ხანია მოსკოვთან თბილი ურთიერთობები აქვს: იბნ სალმანი, OPEC-ის გაფართოებულ შემადგენლობასთან – OPEC+-თან ერთად, კრემლთან ათანხმებს ენერგორესურსების მოპოვების საკითხს. სხვათა შორის, ეს კიდევ ერთი მიზეზია, რომლის მიხედვით, საუდელი ლიდერი არ არის დაინტერესებული რუსეთის საექსპორტო შემოსავლების შემცირებით – მას ხომ ამით თვითონაც მოგება ექნება.. ამჟამად დასავლეთს არ შეუძლია საუდის არაბეთს რაიმე მნიშვნელოვანი კონტრაქტი შესთავაზოს: არც ევროკავშირს და არც ამერიკას არ შეუძლია საუდელების ნავთობის დიდი რაოდენობით ყიდვა. ამასთანა, დასავლელმა პოლიტიკოსებმა უნდა იფიქრონ იმაზე, რომ როგორმე ერ-რიადის რუსულ-ჩინური დრეიფი დაამუხრუჭონ და დაარწმუნონ, რომ ნეიტრალური მოთამაშის როლში ყოფნა მისთვის უფრო მომგებიანი იქნება. და თუ საუდის არაბეთი რუსეთ-ჩინეთის ალიანსის განუყოფელ ნაწილად იქცევა, ეს დასავლეთისათვის და მთელი მსოფლიოსათვის ძალიან ცუდი ამბავი იქნება“.

წყარო