„პრესაში და ღია სივრცეში „გაჟონილი“ პენტაგონის საიდუმლო დოკუმენტების თანახმად, ამერიკული დაზვერვა თვლის, რომ რუსეთის ხელისუფლება უკრაინის წინააღმდეგ ომის დაფინანსებას, სულ მცირე, კიდევ ერთი წლის განმავლობაში შეძლებს, მძიმე და ზიანის მომტანი უპრეცედენტო სანქციების მიუხედავად“, – ნათქვამია ამერიკულ გაზეთ „ვაშინგტონ პოსტში“ (The Washington Post) გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „რუსეთს უკრაინასთან ომის დაფინანსება კიდევ ერთი წლის განმავლობაში შეუძლია“ (ავტორი – ადამ ტეილორი).

როგორც პუბლიკაციაშია აღნიშნული, ასეთ დასკვნებს შეიცავს ერთ-ერთი საიდუმლო დოკუმენტი, რომელიც ღია სივრცეში ამერიკის ნაცგვარდიის ტექნიკურმა თანამშრომელმა ჯეკ ტეიშერმა განათავსა (იგი ამჟამად დაპატიმრებულია და, სავარაუდოდ, 15 წლით თავისუფლების აღკვეთა ელოდება).

დოკუმენტი გვაჩვენებს იმას, თუ როგორ შეფასებას აძლევს ვაშინგტონი რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული ეკონომიკური სანქციების ეფექტურობას და როგორ აღიქვამენ თვითონ რუსები დასავლური სანქციების გავლენას.

სტატიაში ავტორი იყენებს ნაწყვეტს პენტაგონის დოკუმენტიდან (გრიფით „საიდუმლო“), რომელშიც ნათქვამია: „მოსკოვი სულ უფრო მეტად ისარგებლებს და დაეყრდნობა კორპორაციულ გადასახადებს, სტაბილიზაციური ფონდის სახსრებს, იმპორტის გაფართოებას და ხელს შეუწყობს ბიზნესის შეგუებას ახალი პირობებისადმი, რათა დასავლეთის ეკონომიკურ ზეწოლას გაუმკლავდეს“.

აშშ-ის დაზვერვის შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთის ბიზნეს-ელიტის ყველა წარმომადგენელი არ ეთანხმება კრემლის კურსს უკრაინასთან მიმართებით, რადგან სანქციების ნეგატიური გავლენა მათ ზურგზე გადადის, ისინი მაინც ვერ გაბედავენ ვლადიმერ პუტინისათვის მხარდაჭერაზე უარის თქმას და ხელისუფლების ჩინოვნიკებთან ერთად ყველაფერს გააკეთებენ ეკონომიკის შესანარჩუნებლად, საერთაშორისო სანქციების გვერდის ავლით.

როგორც ექსპერტები ამბობენ, სანქციების მოქმედების ეფექტურობა ბევრ ფაქტორზეა დამოკიდებული. სანქციების შემოღებას მათი შესრულების კონტროლიც უნდა ახლდეს. გარდა ამისა, რაც დრო გადის, ჩნდება ახალი გარემოებები, რომლებიც გავლენას ახდენს ემბარგოს თავდაპირველ როლზე. მაგალითად, ამას წინათ „ოპეკ“-ის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება რუსულ ნავთობზე ფასების დადგენის თაობაზე, რომელმაც სანქციების ეფექტი შეამცირა.
ვაშინგტონში არსებულმა სტრატეგიული და საერთაშორისო კვლევების ცენტრმა მიმდინარე თვეში გამოაქვეყნა მოხსენება, რომელშიც ნათქვამია: „რუსეთი ძველებურად ფლობს დასავლური სანქციებისადმი კარგად შეგუების უნარს“, რაც ფაქტობრივად, ეთანხმება გასაიდუმლოებულ დოკუმენტში მოცემულ დასკვნას, თუმცა იქვე ისიც არის აღნიშნული, რომ „სანქციებმა რუსულ ეკონომიკას განსაზღვრული ზიანი მაინც მიაყენა“.

ამერიკული დაზვერვის მიერ შედგენილ დოკუმენტში მოხსენიებულია ერთ-ერთი ფაქტი იმის სადემონსტრაციოდ, თუ როგორ არიან შეშფოთებულნი დასავლური სანქციებით რუსეთის სამთავრობო სტრუქტურები: მიმდინარე წლის მარტის დასაწყისში ფინანსთა მინისტრმა ანტონ სილუანოვმა წერილი მოამზადა პრემიერ-მინისტრ მიხეილ მიშუსტინის სახელზე, რომელშიც მინისტრი სთხოვს პრემიერს, „პოტენციური ეკონომიკური კრახის თავიდან აცილების მიზნით“, დაეხმაროს პრორუსულ საერთაშორისო ფინანსურ სტრუქტურებს, როგორებიც არიან საერთაშორისო საინვესტიციო ბანკი, ეკონომიკური თანამშრომლობის საერთაშორისო ბანკი და ევრაზიული საინვესტიციო ბანკი“. საქმე იმაშია, რომ ამერიკამ 12 აპრილს სანქციები დაუწესა ბუდაპეშტში განთავსებულ საერთაშორისო საინვესტიციო ბანკს და აიძულა უნგრეთის მთავრობა შეეწყვიტა ურთიერთობა ამ აშკარად პრორუსულ საფინანსო დაწესებულებასთან. იგივე ბედი ელოდება სხვა რიგ მსგავს ორგანიზაციებსაც.

ასეა თუ ისე, რუსეთის ეკონომიკა ჯერ-ჯერობით კვლავ მოქმედებს. მისი განვითარების ფაქტობრივი დინამიკა, ბევრი დასავლელი ექსპერტის პროგნოზის მიუხედავად, მეტ-ნაკლებად დადებითი აღმოჩნდა. ამასობაში კი უკრაინის ეკონომიკა 30%-ზე მეტად შემცირდა.

რასაკვირველია, ამერიკელი სამხედროების დასკვნა, რომ რუსეთს უკრაინის წინააღმდეგ ომის გაგრძელება კიდევ ერთ წელიწადს უმტკივნეულოდ შეუძლია, დიდი ალბათობით, მაინც თეორიულად უნდა ჩავთვალოთ, რადგან მასში არაფერია ნათქვამი სხვა ფაქტორებზე, რომლებსაც რუსეთის სამხედრო შესაძლებლობებზე გავლენის მოხდენა შეუძლიათ, მაგალითად, საბრძოლო მასალების ხარჯვას და განსაკუთრებით, ჯარის შევსებას ახალწვეულებით, რაც გარკვეულ სიძნელეებთან არის დაკავშირებული“, – ნათქვამია „ვაშინგტონ პოსტის“ მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაში.

წყარო

ამერიკული გაზეთის Politico-ს ევროპულ ვერსიაში (გამოდის ბრიუსელში, ბელგია) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „რუსეთთან სანქციების გვერდის ავლით ვაჭრობამ ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებში ფულის მდინარეები გამოიწვია“ (ავტორები – გებრიელ გევინი და სარა ენ-არუპი, თბილისიდან).

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

უკრაინაში შეჭრის გამო დასავლეთის მიერ შემოღებული ანტირუსული სანქციები დიდ ბიზნესის მომტანი გახდა ზოგიერთი ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკისათვის, რომლებიც ცდილობენ მოგება მიიღონ სანქცირებული პროდუქციის რუსეთში გაყიდვით.

„მიწოდების ახალი სქემების ჩამოყალიბება, რომლითაც რუსების უზრუნველყოფა ხდება ალკოჰოლით, ფუფუნების საგნებით და სხვა დასავლური წარმოების პროდუქციით, ძირს უთხრის ევროკავშირის მცდელობას რუსეთის დასჯის მიზნით“, – აცხადებს ლიეტუვის საგარეო საქმეა მინისტრი გაბრიელიუს ლანდსბერგისი Politico-სთან საუბარში.
„ევროკავშირის სანქციებიდან გადახვევა და მათი შეუსრულებლობა – ეს არამარტო ახლომხედველური გადაწყვეტილებაა, არამედ დამატებით ძირს უთხრის ჩვენი კავშირის ძირითად პრინციპებს“, – თქვა მინისტრმა იმ ინფორმაციის საპასუხოდ, რომლის თანახმად, კავკასიისა და ცენტრალური აზიის რამდენიმე ქვეყანა რუსეთთან „ირიბი“ ვაჭრობის ცენტრებად იქცნენ და, შეიძლება ითქვას, „აყვავდნენ“ – მათმა შემოსავლებმა სწრაფად იმატა.

საქართველო: რუსეთთან ვაჭრობის რეკორდული ზრდა

საერთაშორისო მონიტორინგული ფირმის Trade Data Monitor-ის მიერ გამოქვეყნებული საბაჟო მონაცემები, რომლებსაც „პოლიტიკო“ გაეცნო, აჩვენებს, რომ საქართველოს ვაჭრობის მოცულობა მეზობელ რუსეთთან იმ დროიდან, როცა კრემლის არმია უკრაინაში შეიჭრა, ანუ ერთი წლის განმავლობაში 22%-ით გაიზარდა – მხოლოდ ალკოჰოლის ექსპორტმა 120%-ით მოიმატა. იმავე პერიოდში ასევე მკვეთრად გაიზარდა ყაზახეთის ექსპორტი რუსეთში – 57%-ით.
მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, სომხეთში, რომელსაც მჭიდრო სავაჭრო კავშირების აქვს რუსეთთან, გასულ წელს მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) მოცულობა მოულოდნელად 11%-ით გაიზარდა, ხოლო რუსეთში ექსპორტი – თითქმის ხუთჯერ. იმავდროულად რუსეთიდან გადმორიცხული ფულის რაოდენობამ 7-ჯერ მოიმატა. სომხეთმა საბიუჯეტო შემოსავლებში პროფიციტი დაფიქსირდა, ხოლო ეროვნული ვალუტის – დრამის კურსი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მყარი გახდა.

„გაჩნდა ახალი სავაჭრო გზები მესამე ქვეყნების გავლით, რომლის მეშვეობით გაიზარდა როგორც რუსული პროდუქციის ექსპორტი საზღვარგარეთ, ასევე დასავლური საქონლის იმპორტის მოცულობა რუსეთში, ანუ ე.წ. „პარალელური ექსპორტ-იმპორტი“, – ამბობს იანის კლიუგე, საერთაშორისო ურთიერთობისა და უსაფრთხოების გერმანული ინსტიტუტის უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელი. მისი თქმით, ე.წ. „პარალელური იმპორტი“ გამოიხატება რუსეთის ბაზარზე სამომხმარებლო საქონლის შეტანაში, რომლის მწარმოებლების განცხადებით, მათ არ სურთ მოსკოვთან ვაჭრობა, მაგრამ პროდუქცია სხვადასხვა გზებით მაინც შედის რუსეთში და მისი მოცულობა სწრაფად მატულობს. „ეს მრავალმილიარდიანი ბიზნესია, რომელიც ხელს უწყობს მეზობელ ქვეყნებიდან დასავლური პროდუქციის რუსეთში შეტანას“.

როგორც Politico-ს მოსკოვის ერთ-ერთი რესტორნის მფლობელმა უთხრა (ანონიმურად), მის ბარში დასავლური კომპანიების მიერ დამზადებული თითქმის ყველა ალკოჰოლური და გაზიანი სასმელი იყიდება: „ლუდს და სპირტიან სასმელებს ბოთლებით ვიღებთ ყაზახეთიდან, „კოკა-კოლას“ – საქართველოდან“, – ამბობს რესტორატორი.

„კოკა-კოლას“ წარმომადგენლის განცხადებით, რა თქმა უნდა, კომპანია კრძალავს რუსეთში პროდუქციის ექსპორტს, „მაგრამ ჩვენი მოქმედება ყოველი არასანქცირებული შეტანის წინააღმდეგ საკმაოდ შეზღუდულია, რადგან ამ დროს საქმე გვაქვს ევრაზიული ეკონომიკური კავშირის მარეგულირებელ ფაქტორებთან, – პირველ რიგში თავისუფალი ვაჭრობის ფაქტორთან“. ევრაზიული ეკონომიკური კავშირი ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების საერთო ბაზარს წარმოადგენს, რომელშიც შედიან რუსეთი, ბელარუსი, ყაზახეთი და სომხეთი, მაგრამ არ შედის საქართველო.

ევროკავშირმა, დიდმა ბრიტანეთმა და აშშ-მა შეზღუდეს ელიტური ალკოჰოლის ექსპორტი რუსეთში და დააწესეს ზღვრული ბარიერი დასავლური ფირმებისათვის, რომლებიც გადახდებს რუსული ბანკების მეშვეობით აწარმოებენ. ამასთან, სასმელების მწარმოებელმა ბევრმა მსხვილმა კომპანიამ რუსული ბაზარი საერთოდ დატოვა, ნებაყოფლობით.

ბიზნესის სტიმულირება

კარნეგის ანალიტიკური ფონდის ევრაზიული ცენტრის მეცნიერ-თანამშრომლის თემურ უმაროვის თქმით, პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნების ეკონომიკას შემოსავლების ახალი გზები მნიშვნელოვან იმპულსს აძლევს. „იყო რამდენიმე ცნობა იმის შესახებ, რომ რუსი ბიზნესმენები თავიანთ პარტნიორებს ყაზახეთში, ყირგიზეთში და უზბეკეთშიც კი, რომელიც ევრაზიული ეკონომიკური კავშირის წევრი არ არის), სთხოვდნენ დასავლური პროდუქციის შეძენას, რომ შემდეგ უკვე თვითონ მათ შეეტანათ რუსეთში“, – ამბობს ექსპერტი და ხაზს უსვამს: „ამგვარი მოქმედების შედეგად ცენტრალური აზიის ქვეყნებში ეკონომიკური სიტუაცია უფრო დინამიკური და ენერგიული გახდა. ამ იმპულსით სარგებლობას ბევრი კომპანია და ორგანიზაცია ცდილობს – ისინი ხედავენ, რომ რუსულ ბაზარზე დასავლური პროდუქციის დიდი მოთხოვნილებაა და ცდილობენ ვაჭრობის ნიშა დაიკავონ“.

ამ მარშრუტების არსებობა გარკვეულ ეჭვებს აჩენს: სამომხმარებლო პროდუქციასთან ერთად, არ არის გამორიცხული, რომ რუსეთში შეიძლება შევიდეს (ან უკვე შედის) ორმაგი დანიშნულების საქონელიც, მაგალითად, „მიკროჩიპები“ (ინტეგრალური სქემები), რომლებსაც რუსული სამხედრო მრეწველობა იყენებს.

ზეწოლა ვლადიმერ პუტინზე

„პარალელური იმპორტი“, კანონმდებლობის თვალსაზრისით, „ნაცრისფერ ზონად“ განიხილება და ევროკავშირის მიერ გამოცხადებული ანტირუსული სანქციების მიზნებს ეწინააღმდეგება: „ევროკავშირის წევრებმა მესამე ქვეყნებს და იქ მოქმედ ევროპულ კომპანიებს მკაფიო სიგნალი უნდა გაუგზავნონ, რომ მათ სანქციების მოთხოვნები მტკიცედ დაიცვან’, – ამბობს გაბრიელიუს ლანდსბერგისი. „ლიეტუვაში ის კომპანიები, რომელიც სანქციებისადმი გვერდის ავლას გაბედავენ, დიდ საზგადოებრივი ზეწოლისა და რისხვის ქვეშ მოხვდებიან – იმიტომ, რომ ჩვენმა საზოგადოებამ, ჩვენმა ხალხმა მტკიცე არჩევანი გააკეთა: ფასეულობებიც დაცვა ყოველთვის პრიორიტეტულია და მათი ჩანაცვლება აგრესორთან ვაჭრობით ყოვლად მიუღებელია“.

დღეს ვილნიუსი ევროკავშირს მოუწოდებს, რომ დაინიშნოს სპეციალური კომისარი გაფართოებული უფლებებით, რომელიც რუსეთის წინააღმდეგ შემოღებული სანქციების შესრულებას გააკონტროლებს.
მართალია, დევიდ სელივანი, აშშ-ის ყოფილი ელჩი ევროკავშირში, სწორედ ამ მიზნით არის დანიშნული ევროკავშირის წარმომადგენლად, მაგრამ იგი აშშ-ის ფინანსური ინსტიტუტებისა და კერძო კომპანიების დახმარების გარეშე რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების დარღვევასა და მესამე ქვეყნებიდან რუსეთში არალეგალური გზებით პროდუქციის შეტანას ვერ შეწყვეტს.

„ჩვენ, სანქციების შესრულების გაკონტროლების დროს, ალბათ, მოგვიწევს შევეგუოთ დროებითი ხასიათის ნეგატიურ გავლენას ევროპულ ბიზნესზე. მხოლოდ ერთიანი მიდგომით შევძლებთ ანტირუსული სანქციების სრულ რეალიზებას“, – ამბობს გაბრიელიუს ლანდსბერგისი.

წყარო