ევროპის ქვეყნების დამოკიდებულება რუსეთ-უკრაინის ომის მიმართ სხვადასხვანაირია. იმ დროს როცა დასავლეთი ევროპა კიევს სრულ სოლიდარობას უცხადებს, აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების მიდგომები (იმის მიუხედავად, რომ ისინი ნატოსა და ევროკავშირის წევრები არიან) კიევ-მოსკოვის სამხედრო კონფლიქტისადმი ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან. ეს მომენტი ისტორიული მიზეზებით აიხსნება: აღმოსავლეთ ევროპას კარგად ახსოვს თავისი დაკარგული მიწები, რომლებიც ჟამთა სიავის გამო უკრაინის საზღვრებში აღმოჩნდნენ, – ნათქვამია იაპონურ გაზეთ „ტოკიო შიმბუნში“ (Tōkyō Shinbun//東京新聞) გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „რუმინეთი, ისტორიული კონტექსტის გათვალისწინებით, დღეს „უკრაინის ცივ მეზობლად“ ითვლება“ (ავტორი – იუძი კონაინაგი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
უკრაინის ზოგიერთი აღმოსავლეთევროპელი მეზობლის პოზიცია კიევის მიმართ მხარდაჭერისა და დახმარების გაწევის საკითხში ერთმანეთისაგან არსებითად განსხვავდება. ეს დაკავშირებულია ისტორიული მომენტებით – საბჭოთა პერიოდში უკრაინამ მიიღო ის, რაც მისმა დასავლელმა მეზობლებმა დაკარგეს. ეს განსაკუთრებით პოლონეთს, რუმინეთს და უნგრეთს. თუმცა, რასაკვირველია, ასევე განსხვავდება თითოეულის წინამძღვრები და თავისებურებები.
მოდით, განვიხილოთ რუმინეთთან დაკავშირებული მომენტები: რატომ აქვს ბუქარესტს შერეული და წინააღმდეგობრივი გრძნობები უკრაინის მიმართ.
„ვოლოდიმირ ზელენსკი უკრაინელებს აწამებს“
რუმინეთი ევროკავშირის და ნატოს წევრ სახელმწიფოს წარმოადგენს. ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში – ბუკოვინაში მდებარე ძველი ქალაქი სუჩავა უკრაინის საზღვრისგან სულ ახლოს მდებარეობს და ბევრი ლტოლვილი ომს თავს სწორედ აქ აფარებს. თუმცა, საინტერესოა, რომ ქალაქის ქუჩებში არ ჩანს არც პლაკატები და არც ლოზუნგები უკრაინის მხარდასაჭერად, არ ფრიალებს უკრაინის დროშები. ასეთი სიტუაცია კონტრასტულია ბალტიისპირა ქვეყნებთან შედარებით, რომლებიც ასევე აღმოსავლეთ ევროპაში მდებარეობენ და ძლიერ პროუკრაინულ (და ანტირუსულ) განწყობას გამოხატავენ.
„ვოლოდიმირ ზელენსკი ამერიკის პრეზიდენტის ჯო ბაიდენის მარიონეტს წარმოადგენს. იგი თავის ხალხს აწამებს და იარაღის მათხოვრად არის გადაქცეული“, – ამბობს ჩემთან საუბარში 58 წლის ფლორიანი, რომელიც ტელესაკომუნიკაციო მოწყობილობების კომპანიაში მუშაობს და თავის აზრებს მიზიარებს. იგი თავისუფლად ლაპარაკობს ინგლისურად, ხოლო მისი შვილები ელიტურ გარემოში ცხოვრობენ და სწავლობენ – ჩრდილოეთ ევროპაში. და მაინც ფლორიანი მხარს არ უჭერს უკრაინისადმი გაწეულ დასავლეთის მხარდაჭერას.
ვის ეკუთვნოდა ბუკოვინა?
სუჩავაში ყოფნისას რაც თვალში აუცილებლად გეცემა, ეს არის საინფორმაციო პლაკატები – „რუმინელისთვის მხოლოდ ერთი ბუკოვინა არსებობს“. ამჟამად ბუკოვინის ისტორიულ-ეთნიკური მხარე ორადაა გაყოფილი – მისი ერთი ნაწილი რუმინეთში მდებარეობს, ცენტრით ქალაქ სუჩავაში, ხოლო მეორე – დასავლეთ უკრაინაში, ცენტრით ქალაქ ჩერნოვცში, თუმცა ოდითგანვე ბოკუვინა ერთ კულტურულ არეალს წარმოადგენდა.
ამ მთიანი ადგილი მმართველები პერმანენტულად სხვადასხვა უფრო ძლიერ მფლობელებს ემორჩილებოდნენ – იყო დროს, როცა ბუკოვინა ძველ სლავურ სახელმწიფოს – კიევის რუსეთის შემადგენლობაში შედიოდა, შემდეგ მოლდოვას სამთავროში, ოსმალეთისა და ავსტრია-უნგრეთის იმპერიაშიც. 1918 წელს შევიდა ახლად შექმნილ რუმინეთის სახელმწიფოში.
მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამდე ცოტა ხნით ადრე, საბჭოთა კავშირ-გერმანიის პაქტის საფუძველზე, ბუკოვინის ჩრდილოეთი ნაწილი უკრაინის სსრ-ს შეუერთდა. საბჭოთა კავშირმა მიიღო რუმინეთის კიდევ ერთი მხარე – ბესარაბია (დღევანდელი მოლდოვის დიდი ნაწილი) და იმიერკარპატისპირეთი, რომელსაც უნგრეთი თავისად თვლის. მეორე მსოფლიო ომის დროს რუმინეთი გარკვეული პერიოდით ფაშისტურ გერმანიის მომხრე იყო – ბუქარესტს ტერიტორიების დაბრუნების იმედი ჰქონდა, მაგრამ იმედი გაუცრუვდა: გერმანია დამარცხდა და მოკავშირეებმა (აშშ-მა, დიდმა ბრიტანეთმა და საბჭოთა კავშირმა), იალტის კონფერენციაზე, საბჭოთა კავშირის (ანუ უკრაინის სსრ-ის) საზღვრები რუმინეთთან მიმართებით უცვლელად დატოვეს. სსრკ-ის დაშლის შემდეგ კი ჩრდილოეთი ბუკოვინა უკრაინის რესპუბლიკის შემადგენლობაში დარჩა. ფლორიანი დარდობს: „აი, ამ მიზეზებით ისტორიულად ერთიანი ბუკოვინა ორად იქნა გაყოფილი“.
სუჩავასთან ახლოს მდებარე მე-15 საუკუნეში აგებულ მონასტერში კარგად მოჩანს ფრესკები და მათზე არსებული გერმანული წარწერები. საქმე ისაა, რომ მე-20 საუკუნის დასაწყისამდე ბუკოვინის გარკვეული ნაწილი გერმანულენოვანი იყო, რომელიც ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. ეს მონასტერიც ამას ადასტურებს. სხვათა შორის, ცნობილი გერმანელი პოეტი (ებრაული წარმოშობით) ჩერნოვცელი იყო.
რუსეთ-უკრაინის ომის ექო ბუკოვინაში
ახლა, როცა ბუკოვინის ისტორიაზე ვწერ, ალბათ, ზოგიერთებს ვლადიმერ პუტინის ნათქვამი გაახსენდება, რომელიც მან ომის დაწყების წინ გააჟღერა: „დღევანდელი უკრაინა საბჭოთა კავშირის მიერ ხელოვნურად იქნა შექმნილიო“, რითაც მან ხელი შეუწყო აღმოსავლეთ ევროპის მეორე მსოფლიოს შემდგომ არსებული წესრიგის შეცვლას.
დღევანდელ საერთაშორისო საზოგადოებაში ხაზგასმულია პრინციპი „უკრაინის მთლიანობა და განუყოფლობა“, მაგრამ ბუქარესტი უკმაყოფილოა იმით, რომ ევროკავშირი ყურადღებას არ აქცევს საზღვრების სამართლიან გადაწყვეტის საკითხს აღმოსავლეთ ევროპაში. შესაბამისად, რუმინეთი გაღიზიანებულია უკრაინის ამბიციებით, რომელსაც, ბუქარესტის აზრით (არაოფიციალურად), ბუკოვინა უსამართლოდ აქვს დაკავებული. რუმინეთის ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტყრის ანდრეი მაგრამ გასული წლის სექტემბერში საჯაროდ განაცხადა, რომ „უკრაინის საზღვრები არაბუნებრივია“: მისი აზრით, „ისტორიული სიმართლისა და საერთაშორისო სამართლის თანახმად, უკრაინამ იმიერკარპატეთი უნგრეთს უნდა დაუთმოს, გალიცია – პოლონეთს, ბუკოვინა – რუმინეთს, დონბასი და ყირიმი კი – რუსეთს“.
ბევრი დამკვირვებლისა და ექსპერტის მიერ არის შენიშნული, რომ რუმინეთის მთავრობა უკრაინას უფრო ნაკლებად უჭერს მხარს, ვიდრე დასავლეთევროპული ქვეყნები. ამერიკული რადიოსადგური „თავისუფალი ევროპა // თავისუფლება“ კი, რომელსაც აშშ-ის კონგრესი აფინანსებს, რუმინეთს „უკრაინის გულცივ მეზობლად“ მოიხსენიებს…
როგორც უკვე ვახსენეთ ზემოთ, უკრაინის დასავლეთ ოლქში – იმიერკარპატეთში (ცენტრი – უჟგოროდი) ბევრი უნგრელი ცხოვრობს. შესაბამისად, უნგრეთის პრემიერ-მინისტრი ვიქტორ ორბანი ხშირად აცხადებს თანამემამულეთა მხარდაჭერის ლოზუნგებს, კიევის ხელისუფლება კი პერმანენტულ შეშფოთებას გამოხატავს ასეთი „შტატგარეშე“ სიტუაციების გამო.
