ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო სამაუწყებლო კომპანია Voice of America („ამერიკის ხმა“) თავის ვებ-გვერდზე აქვეყნებს ვრცელ სტატიას სათაურით „ვაგნერი” – წარმომავლობა და საქმიანობა“, რომელშიც რუსული კერძო სამხედრო კომპანიის ფუნქციები და მოქმედებაა გაანალიზებული.

გთავაზობთ პუბლიკაციას:

1990-იანი წლების შემდეგ პირველად,  როცა „ვაგნერის“ სამხედრო კოლონა მოსკოვისკენ დაიძრა, მთელი მსოფლიოს ყურადღება მისკენ იყო მიპყრობილი.

უკრაინაში, ბახმუტის სისხლიანი ბრძოლიდან დაწყებული, აფრიკული ქვეყნის – მალის ხოცვა-ჟლეტით გაგრძელებული და ლიბიაში სამოქალაქო უბნების დანაღმვით დამთავრებული, მთელს მსოფლიოში კონფლიქტის წინა ხაზზე, კრემლთან დაკავშირებული გასამხედროებული ძალა იყო.

საკუთარი სისასტიკითა და პატიმრების რეკრუტირებით ცნობილმა „ვაგნერმა“, ყურადღება ჯგუფის თანადამფუძნებლის, ევგენი პრიგოჟინის პროვოკაციული განცხადებებითაც მიიპყრო, რომელიც რუსეთის ოფიციალურ სამხედრო სარდლობასთან ღია კონფლიქტში გადაიზარდა.

დაჯგუფებაზე უფრო ღრმა დაკვირვება, მას არამხოლოდ დაქირავებულ მებრძოლთა კომპანიად წარმოაჩენს, არამედ აჩვენებს, რომ ეს არის კომპლექსური ორგანიზაცია, რომელიც ჩართულია სამხედრო საქმიანობაში, რესურსების მოპოვებასა და ფინანსურ ოპერაციებში, რომელიც მთელს მსოფლიოს მოიცავს.

„ვაგნერის“ დაჯგუფების ბუნდოვანი წარმომავლობის კვლევამ, შესაძლოა დმიტრი უტკინთან მიგვიყვანოს, – რუსეთის სამხედრო დაზვერვის ოფიცერთან, რომელიც კერძო სამხედრო კონტრაქტორად იქცა. მიიჩნევა, რომ უტკინმა დაჯგუფებას სახელი „ვაგნერი“ ნაცისტური რეჟიმისადმი განსაკუთრებული სიმპათიის გამო დაარქვა – ჰიტლერის საყვარელი კომპოზიტორის, რიხარდ ვაგნერის გავლენით.

რუსეთის კანონმდებლობით, კერძო დაქირავებული სამხედრო დაჯგუფება უკანონოდ მიიჩნევა, მაგრამ პრიგოჟინმა გამოსავალი იპოვა.

რესტორატორი პრიგოჟინი, რომელიც მთავრობასთან კონტრაქტებმა ქვეყნის ერთ-ერთ ძლიერ ოლიგარქად აქცია და ამის შედეგად, მეტსახელად „პუტინის შეფ-მზარეული“ მიიღო, კრემლისა და ვაგნერის ჯგუფის დამაკავშირებელია.

მიუხედავად იმისა, რომ ჯგუფი რუსულ სამხედრო ბაზებს, მანქანებს და აღჭურვილობას იყენებს, მათი არაოფიციალური სტატუსი, რუსეთის მთავრობას საშუალებას აძლევს, მათი ქმედებების დამაჯერებელი უარყოფა შეინარჩუნოს.

„ვაგნერის“ ჯგუფი 2014 წელს შეიქმნა და უკრაინის ყირიმსა და დონბასში, პრორუსი სეპარატისტების მხარეს იბრძოდა. მას შემდეგ, ჯგუფმა თავისი საქმიანობა ორ ათეულზე მეტ ქვეყანაში გააფართოვა.

დაჯგუფებამ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა სირიის სამოქალაქო ომში, რუსეთის მიერ ბაშარ ალ-ასადის მთავრობის სამხედრო მხარდაჭერაში. ასევე, ჩართულნი იყვნენ ლიბიაში, გენერალ ხალიფა ჰაფთარის ძალების მხარდაჭერაში, სადაც ვაგნერი, საერთაშორისოდ აკრძალული ნაღმების გამოყენებასთანაა დაკავშირებული. ვაგნერის საქმიანობა გაფართოვდა აფრიკის კონტინენტის სხვა ქვეყნებში, სადაც დაჯგუფება რიგ მთავრობებს უსაფრთხოებს უზრუნველყოფასა და გადამზადებაში დახმარებას დაჰპირდა. ვაგნერს, იმავე ქვეყნებში, სისასტიკის სისტემურ ჩადენაში სდებენ ბრალს.

სუდანში „ვაგნერის“ ჯგუფი წვრთნიდა და ეხმარებოდა სამთავრობო ჯარისკაცებს, როდესაც პრეზიდენტი ომარ ალ-ბაშირი, სასტიკი მეთოდებით ახშობდა პროდემოკრატიულ პროტესტებს. 2019 წელს, ალ-ბაშირის ჩამოგდების შემდეგაც კი, „ვაგნერი“ სუდანში მუშაობას აგრძელებს. 2023 წელს კი, ერთ-ერთი დაჯგუფებისთვის იარაღის მიწოდებაში დაადანაშაულეს.

ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკაში, ვაგნერმა მხარი დაუჭირა პრეზიდენტ ფაუსტინ-არქანჟ ტუადერას, ათწლეულის განმავლობაში ქვეყანაში მიმდინარე სამოქალაქო ომში, რომლის დროსაც მის ჯარებს ბრალი ედებოდათ მშვიდობიანი მოსახლეობის ხოცვა-ჟლეტაში, გაუპატიურებაში, ძარცვასა და მექრთამეობაში.

მალიში, რომელიც 2012 წლიდან ექსტრემისტულ ამბოხებას ებრძვის, ვაგნერის ჯგუფმა სამხედრო გადატრიალების შედეგად ისარგებლა და ქვეყანაში 2020 წელს ჯარით, აღჭურვილობითა და მრჩევლებით შევიდა. მისი კვალი იკვეთება, ქალაქ მოურაში მომხდარ სისასტიკეში, რომლის დროსაც ასობით ადამიანი სიკვდილით დასაჯეს.

მოზამბიკში „ვაგნერს“ კონტრაქტი დაუდეს ტანზანიის საზღვართან ისლამურ აჯანყებასთან ბრძოლაში დასახმარებლად, მაგრამ ადგილობრივი გამოცდილების ნაკლებობის გამო, მძიმე დანაკარგების შემდეგ, მათ უკან დაიხიეს.

რუსეთის მთავრობა, თავის ინტერვენციებს, ხშირად მოიხსენიებს, როგორც ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის ნაწილს. მაგრამ, „ვაგნერის“ ჯგუფის საქმიანობა, რუსეთის მთელ რიგ ინტერესებზე მუშაობს.

განვითარებად ქვეყნებთან ცივი ომის ეპოქის ურთიერთობების აღორძინება, რუსეთს გეოპოლიტიკური გავლენის გაფართოებაში ეხმარება და აფერხებს საერთაშორისო მცდელობებს, რუსეთის უკრაინაში შეჭრის დაგმობისა და სანქციების დაწესების კუთხით.

„ვაგნერი“ რუსეთს მატერიალურადაც ეხმარება. სამხედრო დახმარების სანაცვლოდ, „ვაგნერმა“ წილები მიიღო ნავთობისა და გაზის საბადოებიდან სირიასა და ლიბიაში, სუდანის ოქროს მაღაროებიდან და ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკის ბრილიანტის საბადოებიდან. ეს ბიზნესი, რუსეთს სანქციების ქვეშ მყოფი სტრატეგიული რეზერვების შევსებაში ეხმარება.

ისინი „ვაგნერს“ ასევე საშუალებას აძლევენ, დააფინანსოს ბრძოლის ველის მიღმა მოქმედებები. პრიგოჟინი დაკავშირებულია ინტერნეტ სააგენტოსთან, ე.წ. ტროლების ქარხანასთან რომელიც, სავარაუდოდ, 2016 წელს, ამერიკის არჩევნებში რუსეთის ჩარევის მცდელობის უკან დგას. ვაგნერის ჯგუფმა ასევე აწარმოვა საინფორმაციო ომები, მის მასპინძელ ქვეყნებში. საფრანგეთის სამხედრო უწყებამ, აპრილში „ვაგნერს“ ბრალი დასდო მალიში ხოცვა-ჟლეტის მოწყობის მცდელობასა და მშვიდობიანი მოსახლეობის დახოცვაში, იმ მიზნით, რომ შემდეგ ამაში საფრანგეთი დაედანაშაულებინათ.

გლობალური დაგმობისა და მის საერთაშორისო აქტივობაზე მოსალოდნელი სანქციების მიუხედავად, რუსეთი და „ვაგნერის“ ჯგუფი აფრიკაში განიხილება, როგორც საფრანგეთისა და შეერთებული შტატების მსგავსი პარტნიორების ალტერნატივად.

ეს ნაწილობრივ კოლონიალიზმის მემკვიდრეობაზე დამკვიდრებული უკმაყოფილებითა და უნდობლობითაა განპირობებული. ასევე ფართოდ არის აღქმული, რომ დასავლეთის დახმარებას მოჰყვება პირობები, რომელიც არაპოპულარულ ეკონომიკურ და სამთავრობო რეფორმებს მოითხოვს, რასაც ლიდერები მათ შიდა საქმიანობაში ჩარევად ან მათი ძალაუფლებისთვის გამოწვევად ხედავენ. ამის სანაცვლოდ, რუსეთი მათ პირდაპირ გაცვლას სთავაზობს, კორუფციის, ან ადამიანის უფლებების შესახებ კითხვების გარეშე.

ვინაიდან ეკონომიკურმა კრიზისებმა, საშინაო არეულობამ და უკრაინაში ომმა ზოგიერთი დასავლური ქვეყანა აიძულა აფრიკაში ძალისხმევა შეემცირებინა, რუსეთმა ეს შანსი გამოიყენა და ვაკუუმი შეავსო.

მაგრამ, ბოლოდროინდელი შიდა არეულობა რუსეთში ცხადყოფს, თუ რამდენად სახიფათოა დიდწილად უპასუხისმგებლო კერძო სამხედროებზე დაყრდნობა. როგორც სახლში, ისე მის ფარგლებს გარეთ, ვაგნერის ჯგუფთან დღევანდელი გარიგება, ხვალ შეიძლება არასტაბილურობის მიზეზი გახდეს.

წყარო

—————-

გერმანული გაზეთი „ტაგესშპიგელი“ (Der Tagesspiegel) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „უკრაინის კონტრშეტევის ყველაზე დიდი პრობლემა: „რუსეთის თავდაცვითი სისტემა არ ირღვევა“ (ავტორი – ბენჯამინ ხირში).

„რამდენიმეკვირიანი გააფთრებული ბრძოლებისა და დანაღმული ველების გავლის  შემდეგ კიევის არმია ფრონტის ზოგიერთ უბანზე რუსეთის თავდაცვითი სისტემის პირველ ზღუდეს მიუახლოვდა. სისხლისმღვრელ ბრძოლებში უკრაინელი ჯარისკაცები ნელ-ნელა იკავებენ სოფლებს“ – ნათქვამია სტატიის დასაწყისში.

„მაგრამ კონტრშეტევა ბიძგებით მიმდინარეობს, დაყოვნებით ვითარდება, უკრაინული ქვედანაყოფები წინ ძალიან ნელა მიიწევენ“, – წერს ავტორი და მიზეზების გასარკვევად ავსტრიელ სამხედრო ექსპერტს ფრანც-შტეფან გადის ესაუბრება, რომელიც ამ ცოტა ხნის წინათ პირადად იმყოფებოდა უკრაინაში და ყველაფერი საკუთარი თვალით დაინახა.

„კონტრშეტევის დაწყებამდე დასავლეთში თვლიდნენ, რომ ნატოს ქვეყნებში სწავლების ინტენსიური კურსის გავლის შემდეგ უკრაინელი ჯარისკაცები თავიანთ უპირატესობას აჩვენებდნენ რუსების „მოძველებული სამხედრო დოქტრინის“ წინაშე, მაგრამ სინამდვილეში საქმე სულ სხვაგვარადაა“, – ამბობს ექსპერტი, – „კიევს დღემდე ვერ მოუგვარებია შეიარაღებული ძალების ცალკეული სახეობების ურთიერთქმედების საკითხი“. ჯარის ნაწილები ერთმანეთთან სინქრონულად არ მოქმედებენ, რაც, ავსტრიელი სამხედრო ექსპერტის აზრით, კონტრშეტევის ნელი განვითარების მთავარ მიზეზს წარმოადგენს. გარდა ამისა, უკრაინელები კვლავ მოწყვლადები არიან რუსული არტილერიისა და ტანკსაწინააღმდეგო რაკეტების მიმართ.

უკრაინის არმიას არ გამოსდის, რომ რუსეთის თავდაცვის სისტემა თანმიმდევრულად დაანგრიოს. კიევი გაჭიანურებულ ბრძოლაზე გადადის და იმედი აქვს, რომ დასავლეთის დახმარებით და იარაღის განუწყვეტელი შევსებით რუსეთის არმიას გამოფიტავს, მაგრამ შეიძლება პირიქით მოხდეს – უკრაინის რეზერვები შემცირდეს.

„დასავლური იარაღის მიწოდება ყოველთვის არ არის გადამწყვეტი ფაქტორი“, – ამბობს ფრანც-შტეფან გადი, – „მთავარია, როგორი ტაქტიკით აგრძელებ ბრძოლას. რუსები წარმატებით იყენებენ არტილერიას და უკრაინელებს მანამდე აჩერებენ, სანამ ისინი დანაღმულ ველებს და თავდაცვითი სისტემის პირველ ზღუდეებს მიუახლოვდებიან. ექსპერტი დარწმუნებულია, რომ უკრაინელების კონტრშეტევა შემოდგომამდე გაგრძელდება. კიევს წარმატების შანსი აქვს, მაგრამ მისი მიღწევა ძალიან რთული იქნება.

ამის მიუხედავად, ავსტრიელი მკვლევარი ფრთხილ ოპტიმიზმს ინარჩუნებს: „მთავარი და მნიშვნელოვანი ისაა, რომ უკრაინელებმა მასშტაბური საერთო-საჯარისო ოპერაციების განხორციელების დროს უნდა მოაგვარონ ჯარის მობილური მართვის საკითხი, ყურადღება უნდა დაუთმონ არტილერიის შესაძლებლობის სრულყოფილად სარგებლობას“, – ამბობს ექსპერტი „ტაგესშპიგელთან“ საუბარში. „საბოლოო განაჩენი ჯერ კიდევ არ არის გამოტანილი, მაგრამ მიმდინარე შეტევაზე შუალედური დასკვნა ასეთია: „კიევი სამხედრო წარმატებას მიაღწევს, მაგრამ ეს უკავშირდება სერიოზულ დანაკარგებს, რაც ყოველთვის თან ახლავს სერიოზულ გამოწვევებს“.

წყარო