აშშ-ის ექს-პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი სასამართლოში 3 აგვისტოს გამოცხადდა 2021 წლის 6 იანვარს კაპიტოლიუმზე თავდასხმის საქმეზე და ასევე 2020 წლის არჩევნების შედეგების გაუქმების მცდელობაზე. ტრამპი ბრალს არ აღიარებს და აცხადებს, რომ ის პოლიტიკური დევნის ქვეშ იმყოფება.
შემდეგი სასამართლო სხდომა 28 აგვისტოს არის ჩანიშნული და შეერთებულ შტატებში მძვინვარე ვნებებია, არის თუ არა ექს-პრეზიდენტის სასამართლო პროცესი ამერიკული დემოკრატიის გადარჩენა, თუ პირიქით, ემუქრება მის საფუძვლებს?
გავლენიანმა პოლიტიკურმა ანალიტიკოსმა ფარიდ ზაქარიამ გამოაქვეყნა სტატია The Washington Post-ში, სადაც ამტკიცებს, რომ “ტრამპის შოკი” უფრო დიდი გამოწვევაა შეერთებული შტატებისთვის, ვიდრე ეკონომიკური მეტოქეობა ჩინეთთან. ფარიდ ზაქარიას თქმით, ჩინეთის ეკონომიკა ნელდება და მომავალში მას ხანგრძლივი სტაგნაციის პერიოდი ემუქრება, ხოლო აშშ-ს ეკონომიკა ზრდის ტემპს აჩვენებს. თუმცა, მომავალი საპრეზიდენტო არჩევნების დროს შეერთებული შტატების პოლიტიკური სისტემის შესაძლო დესტაბილიზაციამ შეიძლება დიდი ზიანი მიაყენოს ქვეყანას. „აშშ მოწმე გახდა პოპულისტი დემაგოგის აღზევების, რომელიც ემუქრება განადგურებით ყოველ ამერიკულ ინსტიტუტს, რომელიც მას წინ აღუდგება… თუ ის მიიღებს პარტიის მხარდაჭერას, რაც ძალიან სავარაუდოა, ამან შეიძლება გამოიწვიოს ბევრად უფრო დიდი არეულობა, ვიდრე ჩვენ ვნახეთ ბოლო არჩევნების დროს“, – წერს ზაქარია. https://www.washingtonpost.com/opinions/2023/08/04/america-survive-china-not-trump/
CNN-ის პოლიტიკური ანალიტიკოსი ჯულიან ზელიცერი პრობლემის სათავეს აშშ-ს პრეზიდენტის ჯერალდ ფორდის მიერ შექმნილ პრეცედენტში ხედავს. უოტერგეიტის სკანდალის შემდეგ აშშ-ის პრეზიდენტი რიჩარდ ნიქსონი სასამართლოს წინაშე წარსდგებოდა. მაგრამ ნიქსონი გადადგა და ჯერალდ ფორდმა შეიწყალა იგი, რათა თავიდან აეცილებინა ხანგრძლივი სასამართლო პროცესი, რაც ზიანს მიაყენებდა აშშ-ს პრესტიჟს და ორად გაყოფდა ამერიკულ საზოგადოებას. ზელიცერის თქმით: „როდესაც სავარაუდო დანაშაულები იმდენად საშინელია, რომ საფრთხეს უქმნის ჩვენი დემოკრატიის სტაბილურობას, ანგარიშვალდებულება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. საბრალდებო დასკვნა არის მხოლოდ ერთი ნაბიჯი გრძელვადიან პროცესში, რომელიც საჭიროა საპრეზიდენტო ძალაუფლებისთვის ბოლო ათწლეულების განმავლობაში დარღვეული ბარიერების აღსადგენად”.
ავტორიტეტულმა გამოცემამ The Wall Street Journal-მა გამოაქვეყნა აარონ ზიტნერისა და ენი ლინსკის სტატია, რომლებიც წერენ შეერთებულ შტატებში 2020 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებით გამოწვეულ „დემოკრატიის კრიზისზე“. ავტორებს CNN-ის დაკვეთით ჩატარებული სოციოლოგიური გამოკითხვის მონაცემები მოჰყავთ, რომლის მიხედვითაც რესპუბლიკელი ამომრჩეველთა 69%-ს მიაჩნია, რომ ტრამპმა 2020 წელს ბაიდენს არჩევნები მოუგო. რესპუბლიკელები ასევე შიშობენ, რომ 2024 წელს მათ გამარჯვებას წაართმევენ. ამავდროულად, მრავალი გამოკითხვა აჩვენებს, რომ ამერიკელი ამომრჩევლების სრული რაოდენობის 60% აღიარებს ბაიდენის გამარჯვებას ლეგიტიმურად.
დონალდ ტრამპს შოუბიზნესში დიდი გამოცდილება აქვს და სარჩელს ოსტატურად აქცევს სპექტაკლად, რომელშიც ის „მსხვერპლის“ როლს თამაშობს. ტრამპი და მისი პოლიტიკური კონსულტანტები იყენებენ „შეთქმულების თეორიის“ ტექნოლოგიას აშშ-ს ექს-პრეზიდენტის მხარდამჭერების მობილიზებისთვის. ტრამპის სასამართლო პროცესს მისი გუნდი ასევე გამოიყენებს როგორც „მტკიცებულებას“ კორუმპირებული ვაშინგტონის ელიტების მიერ დონალდ ტრამპის წინააღმდეგ „შეთქმულების“.
თუმცა, დემოკრატიული პარტიის მხარდამჭერებიც ატარებენ თავიანთ პოლიტიკურ ნაბიჯებს და ცდილობენ ამომრჩევლის სიმპათიის მოზიდვას. აშშ-ს კონგრესის 38 დემოკრატთა ჯგუფმა წერილი გაუგზავნა ფედერალური სასამართლოების ადმინისტრაციული ოფისის სასამართლო კონფერენციის მდივანს, როსლინ მაუსკოფფს, სადაც მოითხოვა დონალდ ტრამპის სასამართლო პროცესის პირდაპირი ტრანსლაცია. „აუცილებელია, რომ სასამართლომ დროულად უზრუნველყოს ზუსტი და სანდო ინფორმაცია ამ საქმეებთან და ყველა მათ წარმოებასთან დაკავშირებით, ჩვენი დემოკრატიული ინსტიტუტების უკიდურესი ეროვნული მნიშვნელობისა და გამჭვირვალობის აუცილებლობის გათვალისწინებით“, – ნათქვამია კონგრესმენების წერილში. https://www.interfax.ru/world/914771
The Wall Street Journal-ის სარედაქციო სტატიაში კრიტიკა გამოითქვა დემოკრატების სურვილზე, გადაექციათ ტრამპის სასამართლო ხანგრძლივ პროცესად, როგორც ამერიკელი მსახიობის ო.ჯ. სიმპსონის სკანდალურ შემთხვევაში. გამოცემის რედაქტორების თქმით, სატელევიზიო მაუწყებლობამ შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებაზე, იმის გათვალისწინებით, რომ ტრამპის სასამართლო პროცესი „ნებისმიერ შემთხვევაში გახდება გლობალური მედია ცირკი“. https://www.wsj.com/articles/donald-trump-trial-cameras-courtroom-roslynn-mauskopf-adam-schiff-democrats-b24375e2?mod=opinion_lead_pos2
პუბლიკაცია გამოხატავს მსხვილი ამერიკული ბიზნესის ინტერესებს, რისთვისაც ტრამპის სასამართლო პროცესის მედიის სკანდალმა შესაძლოა ზარალი გამოიწვიოს. თუმცა, ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როცა შეერთებული შტატების პოლიტიკური სისტემა მსგავს სტრეს-ტესტს ექვემდებარება.
ჩვენ უკვე აღვნიშნეთ უოტერგეიტის სკანდალის შედეგები რიჩარდ ნიქსონისთვის. ასევე უნდა გავიხსენოთ Monicagate, რომლის დროსაც ბილ კლინტონმა სასწაულებრივად მოახერხა იმპიჩმენტის თავიდან აცილება.
ამერიკული საზოგადოების პოლარიზაცია და მედია ბრძოლის ინტენსივობა დონალდ ტრამპის სასამართლო პროცესის გარშემო ეჭვს არ ტოვებს, რომ ეს იქნება დრამატული და ამაღელვებელი „რეალითი-შოუ“, რომელსაც მთელი მსოფლიო მიადევნებს თვალს. სასამართლო პროცესის განმავლობაში ტრამპის პრეზიდენტის საქმიანობის მრავალი ეპიზოდი გახდება ცნობილი, რაც მსოფლიო საზოგადოებისთვის მოულოდნელი იქნება.
ამერიკული სასამართლო სისტემის გამჭვირვალობა ხშირად შოკში აგდებს სხვა ქვეყნების მოქალაქეებს. მაგალითად, Monicagate-ის დროს გამოქვეყნდა ბილ კლინტონისა და მონიკა ლევინსკის სექსუალური ურთიერთობის ინტიმური დეტალები. მაგრამ დონალდ ტრამპის შემთხვევაში საუბარია უფრო სერიოზულ საკითხებზე, რომლებიც დაკავშირებულია აშშ-ს ეროვნულ უსაფრთხოებასთან და ექს-პრეზიდენტის მიერ კონსტიტუციური წყობის საფუძვლების ხელყოფასთან. წინ – ბევრი სენსაციაა, რომელიც საარჩევნო კამპანიის ტემპერატურას უმაღლეს წერტილამდე მიიყვანს.
მსოფლიოში შეერთებული შტატების როლის გათვალისწინებით, ტრამპის შოუ არა მხოლოდ შეარყევს ამერიკული პოლიტიკური სისტემის საფუძვლებს, არამედ გლობალური მასშტაბის მძლავრ გამოძახილს მოახდენს. ამერიკული პოლიტიკური სპექტაკლი მთელ მსოფლიოს ჩაითრევს.
ავთანდილ წულაძე
პოლიტოლოგი, პოლიტოლოგიის დოქტორი
