თურქეთის ტელერადიომაუწყებლობის სახელმწიფო კომპანიის TRT-ის (Turkish Radio and Television Corporation) ვებ-გვერდზე რუბრიკით „აქტუალური თემის ანალიზი“, გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „თურქეთის დამოკიდებულება შვედეთის ნატოში წევრობის მიმართ“ (ავტორი – მურათ იეთილთაში, პროფესორი, ანალიტიკური ცენტრის SETA/სეტას უსაფრთხოების კვლევების დირექტორი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:
რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრის მცდელობის შემდეგ, ბალტიისპირეთის ქვეყნები, რომლებიც არ არიან ნატოს წევრები და ისტორიულად ნეიტრალურები იყვნენ, დიდი რისკის წინაშე დადგნენ. რუსეთთან გეოგრაფიული სიახლოვის გამო, ფინეთმა და შვედეთმა მიმართეს ნატოს და მოითხოვეს დაჩქარებული წესით წევრობის პროცესი. მიუხედავად იმისა, რომ ფინეთი, რომელმაც მოახერხა თურქეთის წუხილის შემსუბუქება, გაწევრიანდა. რაც შეეხება შვედეთს, თურქეთი კვლავ ელოდება კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმას ანტიტერორისტული კანონის იმპლემენტაციასთან დაკავშირებით, რომელიც პირველი ივნისიდან შევიდა ძალაში. თურქეთი დაჟინებით მოითხოვს საერთაშორისო ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლა ნატოს შიგნითაც გაგრძელდეს, როგორც ყველა საერთაშორისო პლატფორმაზე.
(…)
უკრაინას, რომელიც 2000-იანი წლებიდან არის ევროპასა და რუსეთს შორის გავლენის პოლიტიკური და ეკონომიკური კონფლიქტის ადგილი, დასავლეთთან დაახლოებისთვის მაღალი ფასის გადახდა მოუწია. შეჭრამდე რუსეთმა მოითხოვა ნატოს გაფართოების შეწყვეტა და იმის გარანტია, რომ უკრაინა არ შეუერთდებოდა ალიანსს. რუსული მოთხოვნების მიზანი, რაც უკრაინის ეროვნული სუვერენიტეტის კომპრომეტირებას ნიშნავდა, იყო რუსეთში შეჭრისთვის საფუძვლის ჩაყრა და არა გამოსავლის პოვნა. ამ ვითარების პირობებში, ნატოში არ მყოფმა ქვეყნებმა, როგორიცაა ფინეთი და შვედეთი, გაწევრიანებაზე განაცხადეს, რათა მსგავსი საფრთხე არ შექმნოდათ.
რუსეთის გეგმები უკრაინაში შეჭრა და ანექსია მნიშვნელოვანი წინააღმდეგობის გარეშე ჩაიშალა რამდენიმე განსხვავებული მიზეზის გამო. უკრაინის არმია, რომელმაც სერიოზული რესტრუქტურიზაცია განიცადა 2014 წელს ყირიმში შეჭრის შემდეგ, 2022 წელს გაცილებით ძლიერი იყო. ამერიკულმა დაზვერვამ წინასწარ გააფრთხილა შეჭრა და რუსეთს უეცარი დარბევა შეუშალა. ზელენსკის ხელმძღვანელობამ, რომელმაც უარი თქვა ქვეყნის დატოვებაზე, ასევე გადამწყვეტი როლი ითამაშა. ის ფაქტი, რომ რუსული არმია ბევრად უფრო მოუმზადებელი და არაეფექტური იყო, ვიდრე ეგონათ, რუსეთისთვის სწრაფი წარმატება შეუძლებელი გახდა. ბალტიისპირეთის ქვეყნებმა, ამ სურათს რომ შეხედეს, დაინახეს, რომ რუსეთი სამხედრო სფეროში არ იყო ისეთი ძლიერი, როგორც მათ ეგონათ, მაგრამ გაჩნდა შეშფოთება, რომ რუსეთმა შესაძლოა ომი გაავრცელოს აღმოსავლეთ ევროპასა და ბალტიისპირეთში, განსაკუთრებით ოკუპაციის პირველ თვეებში.
უკრაინის ომის კონტექსტში ის ფაქტი, რომ ფინეთმა და შვედეთმა შეცვალეს უსაფრთხოების კონცეფციები და მიატოვეს ნეიტრალური პოზიცია, ისტორიული მნიშვნელობა აქვს ყოველმხრივ. თუმცა, თურქეთი დიდი ხანია გამოხატავს, რომ უკიდურესად არასასიამოვნოა ნატოს მრავალი ქვეყნის პირდაპირი და არაპირდაპირი მხარდაჭერა PKK-ის სირიის ფრთის YPG-სთვის. თურქეთი ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ შეზღუდოს და შეწყვიტოს აშშ-ისა და ზოგიერთი მოკავშირის მხარდაჭერა განსაკუთრებით YPG-ს მიმართ.
ფინეთი, რომელიც სწრაფად ასრულებს სამმხრივი (თურქეთი-ფინეთი-შვედეთი) შეთანხმების მოთხოვნებს, ანკარამ განსხვავებული დამოკიდებულება დაამყარა ნელა მოძრავი შვედეთის მიმართ. პრეზიდენტ რეჯეფ ერდოღანის ბოლო განცხადებები მიუთითებს იმაზე, რომ თურქეთი არ იჩქარებს ამ საკითხზე სწრაფი ნაბიჯების გადადგმას ივლისში ვილნიუსის სამიტამდე.
თურქეთი, როგორც ქვეყანა, რომელსაც წარსულში არ გაუპროტესტებია არც საქართველოს და არც უკრაინის გაწევრიანება, მხარს უჭერს ნატოს ღია კარის პოლიტიკას. თურქეთი აპროტესტებს შვედეთის მსგავსი ქვეყნების დამოკიდებულებას, რომლებიც უგულებელყოფენ სხვა ქვეყნების ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებს დემოკრატიული ღირებულებების დასაცავად. ცნობილია, რომ ეს დამოკიდებულება მხოლოდ შვედეთისთვის არ არის დამახასიათებელი და ისეთი ქვეყნები, როგორიცაა აშშ, გერმანია და საფრანგეთი, ხანდახან არ აფასებენ თურქეთის შეშფოთებას ტერორიზმთან დაკავშირებით. იმ გარემოში, სადაც ნატო ცდილობს განაახლოს საკუთარი თავი გლობალურ დონეზე, თურქეთისთვის სრულიად ლეგიტიმური და გონივრული პოლიტიკაა ტერორიზმის დღის წესრიგის ერთ-ერთ მთავარ საკითხად დაყენების მცდელობა. თუმცა, შვედეთის ნაკლებობამ ამ საკითხთან დაკავშირებით გავლენა მოახდინა ნატოს გაფართოების მოსალოდნელ პროცესზე. შედეგად, ნატოს მიერ შვედეთის წევრად მიღება შესაძლებელია მხოლოდ თურქეთის თანხმობით.
