თურქეთის სახელმწიფო ტელერადიომაუწყებლობის კომპანიის TRT-ის ვებ-გვერდზე, რუბრიკით „აქტუალური თემის ანალიზი“, გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „თურქეთის საგარეო პოლიტიკა არჩევნების შემდეგ“.
გთავაზობთ პუბლიკაციას:
არჩევნების შემდეგ თურქეთის საგარეო პოლიტიკაზე სასაუბროდ მნიშვნელოვან პერიოდში ვართ. ჩვენ უკვე განვაცხადეთ, რომ არჩევნებში გამარჯვების შემთხვევაში, პრეზიდენტი ერდოღანი შექმნის უწყვეტობას თურქეთის საგარეო პოლიტიკაში. მაშ, რა იქნება ახალი პერიოდის საგარეო პოლიტიკაში გამორჩეული თემები? როგორი საგარეო პოლიტიკური პროცესი გველოდება?
ახლა ამ თემაზე გთავაზობთ ანალიტიკურ ცენტრ SETA/სეტას უსაფრთხოების კვლევების დირექტორის, პროფესორ მურათ იეშილთაშის მიერ მომზადებულ მოკლე ანალიტიკურ სტატიას, რომელშიც იგი წერს…
როგორც ჩანს, თურქეთის საგარეო პოლიტიკის მთავარ დღის წესრიგში სირიის საკითხია. იმიტომ, რომ სირია არის საკითხი, რომელიც მჭიდროდ არის დაკავშირებული თურქეთის მრავალ თემასთან. ეს მოიცავს ტერორიზმთან ბრძოლას, ლტოლვილთა დაბრუნებას და სხვა აქტორებთან, განსაკუთრებით შეერთებულ შტატებთან ურთიერთობის განსაზღვრას. ამ მიზეზით, პრეზიდენტ ერდოღანის უპირველესი პრიორიტეტი იქნება სირიაში მიმდინარე პროცესის წარმატებით დასრულებამდე მისი შეფერხების გარეშე წარმართვა. მიმდინარე პროცესის თვალსაზრისით, ჩანს, რომ გარკვეული საგზაო რუკა ჩამოყალიბდა. გასაგებია, რომ ეს საგზაო რუკა მოსკოვში გამართულ საგარეო საქმეთა მინისტრების ბოლო სამიტზე ოთხმხრივ ფორმატში იქნება შენარჩუნებული. თავშესაფრის მაძიებელთა დაბრუნება, ტერორიზმთან ბრძოლა და სირიაში ყოვლისმომცველი გადაწყვეტის მიღწევა ამ საგზაო რუკის მიზნებს შორისაა. ჩვენ მოწმენი ვართ, რომ თურქეთი უკვე დგამს უფრო კონკრეტულ ნაბიჯებს თავშესაფრის მაძიებლების დაბრუნებასთან დაკავშირებით. ინფრასტრუქტურული პროექტი, რომელიც ახლახან დაიწყო სირიის ჩრდილოეთში მიგრანტების დასაბრუნებლად, ამ პოლიტიკის ერთ-ერთი კონკრეტული შედეგია. თუმცა, გაურკვეველია, როგორ გადაწყდება YPG-ს საკითხი.
მეორეს მხრივ, თუ როგორ დაბრუნდებიან ლტოლვილები ასადის მიერ მართულ ტერიტორიებზე, ჯერ კიდევ გაურკვეველია. ნათელია, რომ ლტოლვილებს არ სურთ ასადის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე დაბრუნება. იმის გამო, რომ ამ რეგიონებში ლტოლვილების მიმართ სერიოზული შეშფოთებაა. თუმცა, ამ ეტაპზე, თუ გავითვალისწინებთ ბოლო თვეებში ასადის და არაბული ქვეყნების მოლაპარაკებებს, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ თურქეთი არის ქვეყანა, რომელიც ამ მხრივ ყველაზე მეტად მიაღწევს სასურველ შედეგს. ამიტომ, ლტოლვილთა დაბრუნების პროცესის არაბულ ქვეყნებთან სინქრონიზაციამ შეიძლება უზრუნველყოს პროცესის უფრო ჯანსაღი და დაგეგმილი ფუნქციონირება.
რა თქმა უნდა, სირიის საკითხი მხოლოდ ლტოლვილთა და ტერორიზმთან ბრძოლის კონტექსტში ვერ განიხილება. ყოვლისმომცველი გადაწყვეტის მისაღწევად, ჟენევის პროცესი უნდა გააქტიურდეს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, გაეროს უშიშროების საბჭოს 2254 რეზოლუციის ფარგლებში, უნდა შეიქმნას კონსტიტუცია, ჩატარდეს არჩევნები და დაიგეგმოს გარდამავალი პერიოდი. სირიაში არსებული ყველა დინამიკის გათვალისწინებით, შეიძლება ითქვას, რომ ეს სამიზნე ჯერ კიდევ შორს არის.
საგარეო პოლიტიკის კიდევ ერთი თემა, რომელსაც ახალ პერიოდში ძალიან მნიშვნელოვანად ვხედავთ, არის უკრაინაში მიმდინარე ომი. ომისა და იმ საგარეო პოლიტიკის გათვალისწინებით, რომელსაც თურქეთი მიჰყვა მთელი ამ ხნის განმავლობაში, უკრაინის კრიზისი გვიჩვენებს, რომ თურქეთის საგარეო პოლიტიკური მიდგომა იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ მას შეუძლია გავლენა მოახდინოს მომავალ საგზაო რუკაზე. თურქეთის უპირველესი პრიორიტეტია მისი ამჟამინდელი პოზიციის სტაბილურად შენარჩუნება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, თურქეთი გააგრძელებს შუამავლის როლს უკრაინის კრიზისში, გააძლიერებს პოზიციებს კრიტიკულ საკითხებზე, რომლებიც აწუხებს როგორც მას, ასევე მსოფლიოს და შეეცდება თავიდან აიცილოს ომის გაღრმავება ან გავრცელება სხვა ქვეყნებში. რუსეთთან ურთიერთობა ახლა მჭიდროდ არის დაკავშირებული უკრაინის კრიზისთან.
რა თქმა უნდა, თურქეთ-რუსეთის ურთიერთობების ჩარჩო საკმაოდ ფართოა. ეს არ შემოიფარგლება მხოლოდ უკრაინით. თუმცა, ასევე ცხადია, რომ უკრაინა გადამწყვეტი ფაილია. აქედან გამომდინარე, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ უკრაინაში მნიშვნელოვანი ცვლილება მოხდეს. თუმცა, სრულიად ნათელია, რომ ომის მიმართულების ცვლილების პარალელურად თურქეთსა და დასავლეთს შორის ურთიერთობის ახალი მოდელი უნდა შემუშავდეს. თურქეთის მნიშვნელობა ევროპისა და ნატოსთვის ახლა უფრო ნათლად არის გაგებული.
მეორე მხრივ, მნიშვნელოვანი საკითხია, რამდენად მდგრადი იქნება ევროპული და აშშ-ს პოლიტიკა უკრაინაში რუსეთის მარცხისთვის დაგმობის შესახებ. ასევე აშკარაა, რომ დღევანდელი პოლიტიკა ბევრს არაფერს აკეთებს, პირიქით, ომის გაგრძელებას ემსახურება და საბოლოოდ გადაიქცევა დინამიკაში, რომელიც დესტაბილიზაციას მოახდენს მთელ ევროპაზე. ამ მიზეზით, მე არ მიმაჩნია თურქეთზე ზეწოლის ალბათობა იმის გამო, რომ თურქეთმა უკრაინის კრიზისის გამო დაიკავა პოზიცია. პირიქით, ახალ პერიოდში ევროპასა და თურქეთს შორის ურთიერთობის ახალი მოდელი უნდა შემუშავდეს, თურქეთის მზარდი სტრატეგიული მნიშვნელობიდან გამომდინარე. ანუ თურქეთის მოგება თურქეთთან ბრძოლით, ანტითურქული პოზიციის გაფართოებით ან კონტრთურქული ფრონტის ფორმირებით შეუძლებელია. ამ მიზეზით, ევროპასა და თურქეთს შორის ახალი გეოპოლიტიკური კონსენსუსი უნდა დამყარდეს იმ შემთხვევაში, თუ უკრაინის კრიზისი კიდევ უფრო მეტ რისკს შექმნის. ამ კონსენსუსის თვალსაზრისით, თურქეთის პოზიცია საკმაოდ მკაფიოა. თურქეთის ინტერესები და უსაფრთხოება არის განსაკუთრებული პოლიტიკა, რომელიც შეიძლება მხოლოდ ევროპასთან კოორდინირებული იყოს, მაგრამ საჭიროების შემთხვევაში დამოუკიდებლად იმოქმედოს.
ახალი პერიოდის კიდევ ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი თემა თურქეთსა და აშშ-ს შორის ურთიერთობა იქნება. არ შეიძლება ითქვას, რომ კარგ პერიოდს გადიან. თურქეთ-ამერიკის ურთიერთობების დინამიკამ, საერთო ინტერესების აღქმამ და საფრთხეების აღქმამ მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაცია განიცადა. ახლა ცვალებადი საერთაშორისო სისტემის ძირითადი დინამიკა თურქეთ-ამერიკულ ურთიერთობებზეც აისახება. ჯერ კიდევ არსებობს უწყვეტობის გარკვეული ელემენტები საერთო ინტერესების სფეროებში, მაგრამ არის ასევე ბევრი საკითხი, სადაც ინტერესები არ არის საერთო. მაგალითად, ტერორიზმთან ბრძოლა ერთ-ერთი მათგანია. თუმცა, YPG-ს საკითხი განიხილება როგორც აშშ-ზე დაფუძნებული საფრთხე თურქეთისთვის და არა საერთო საფრთხედ. თურქეთ-ამერიკის ურთიერთობებში ამ პრობლემის გადაჭრის გარეშე დიდი პროგრესის მიღწევა შეუძლებელია. რა თქმა უნდა, არის გარკვეული საკითხები, რომელთა წინსვლასაც ველით ახალ პერიოდში. მაგალითად, შესაძლოა უახლოეს მომავალში შესაძლებელი იყოს პროგრესის მიღწევა F-16-ების საკითხში. შეიძლება ითქვას, რომ ეკონომიკა ასევე პრიორიტეტული საკითხია ორმხრივ ურთიერთობებში. ამ მხრივ მამოძრავებელ ფაქტორად განიხილება ორმხრივ სავაჭრო ურთიერთობებში 100 მილიარდი დოლარის მიზნის მიღწევა. თურქეთ-ამერიკის ურთიერთობებში ახალი სტრატეგიული ჩარჩოა საჭირო, ისევე, როგორც თურქეთ-ევროპის ურთიერთობებში. ჩვენ ვნახავთ, რომ თურქეთი ახალ პერიოდშიც იგივე გეოპოლიტიკურ ჩარჩოს მიიღებს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, თურქეთი გამოიჩენს მიდგომას, რომელიც ორიენტირებულია საკუთარ ინტერესებზე. თუმცა, ეს ინტერესები არ წავა ანტიამერიკული და მუდმივად კონფრონტაციული გზით.
ახალი პერიოდის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო თემა ახლო აღმოსავლეთი და რეგიონში ნორმალიზებაა. ეს გაგრძელდება როგორც მნიშვნელოვანი საკითხი საგარეო პოლიტიკაში. შეიძლება ითქვას, რომ თურქეთი მხარს დაუჭერს რეგიონულ ნორმალიზებას. მიუხედავად იმისა, რომ რეგიონული ნორმალიზაცია ჯერჯერობით დიდად არ უწყობს ხელს პრობლემების გადაჭრას, ის მოთავსებულია რეგიონში დაძაბულობის შემცირების, კონფლიქტების გაყინვისა და პოტენციური თანამშრომლობის გაღრმავების კონტექსტში. ასეთი რეგიონალური კონიუნქტურა განსაკუთრებით ემსახურება თურქეთის ეკონომიკურ ინტერესებს. ახალ პერიოდში, როგორც ჩანს, ახლო აღმოსავლეთთან ურთიერთობაში ჩარჩო უფრო ნათელი გახდება.
არჩევნების შემდეგ თურქეთის საგარეო პოლიტიკაში ცენტრალურ აზიაში, თურქულენოვანი სახელმწიფო ორგანიზაციის მეშვეობით იქნება აქტიური პერიოდი. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ აფრიკასთან ურთიერთობა ახალ განზომილებაში გადავა. ასე, რომ იმ დროს, როდესაც საერთაშორისო სისტემა დაძაბულია, თურქეთი კიდევ უფრო გააძლიერებს თავის საერთაშორისო სტატუსს.
