ამერიკული ჟურნალი Politico იუწყება, რომ ჯო ბაიდენის წინასაარჩევნო კამპანიის დონორები შეშფოთებულნი არიან საპრეზიდენტო საარჩევნო კამპანიაში დამოუკიდებელი კანდიდატების მიერ შექმნილი საფრთხის გამო. https://www.politico.com/news/2023/10/06/biden-donors-third-party-challengers-2024-00120285
ბაიდენის კამპანიის დონორთა აზრით, დამოუკიდებელ კანდიდატებს არ აქვთ საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვების შანსი, მაგრამ მათ შეუძლიათ მოქმედი პრეზიდენტის ზოგიერთი გადაუწყვეტელი ამომრჩევლის თავის მხარეზე მოზიდვა. ამავდროულად, სპოილერი კანდიდატები არ ემუქრებიან დონალდ ტრამპს, რადგან მისი ამომრჩევლები კონსოლიდირებულია ლიდერის გარშემო.
ტრადიციულად, აშშ-ს ორი ძირითადი პარტიის – რესპუბლიკურის და დემოკრატიულის – კანდიდატები საარჩევნო რბოლის ფინალში გადიან. მაგრამ იყო შემთხვევები, როდესაც პრეზიდენტობისთვის დამოუკიდებელი კანდიდატებიც იბრძოდნენ. მაგალითად, 1992 წელს დებატებში აშშ-ის პრეზიდენტობის სამი კანდიდატი მონაწილეობდა: მოქმედი პრეზიდენტი ჯორჯ ბუში, დემოკრატი კანდიდატი ბილ კლინტონი და მილიარდერი როს პერო. მეწარმემ თავისი კამპანია მთავრობის პოლიტიკის კრიტიკაზე დააფუძნა და საბოლოოდ მიიღო ხმების 18,9%, რაც ძალიან დიდი შედეგი იყო დამოუკიდებელი კანდიდატისთვის. როს პერო არ მალავდა, რომ მონაწილეობა მიიღო საპრეზიდენტო კამპანიაში ჯორჯ ბუშისთვის ხმების მოსაშორებლად. და მან წარმატებას მიაღწია – არჩევნების შედეგების შემდეგ შეერთებული შტატების პრეზიდენტი გახდა ბილ კლინტონი.
არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად როს პერომ შექმნა “რეფორმების პარტია”, რომელიც მონაწილეობდა არჩევნებში სხვადასხვა დონეზე. დაახლოებით ორი წლის განმავლობაში პარტიის წევრი იყო აშშ-ის მომავალი პრეზიდენტი დონალდ ტრამპიც. ბევრი თვლის, რომ ტრამპმა პოპულისტური ტექნიკა ისესხა პეროსგან, რამაც უზრუნველყო ბიზნესმენის პოპულარობა ამომრჩევლებში. როს პეროს კრიტიკის მთავარი მიზანი მიმართული იყო „ბიუროკრატების“ წინააღმდეგ, რომლებმაც დაკარგეს კავშირი ამერიკის რეალურ პრობლემებთან. დონალდ ტრამპმა გააძლიერა ეს მესიჯი და მიაღწია წარმატებას 2016 წელს და ახლა საპრეზიდენტო კანდიდატებს შორის პოპულარობის რეიტინგების სათავეშია.
საარჩევნო რბოლაში „მესამე ძალის“ გამოჩენა, რომელიც მნიშვნელოვნად იმოქმედებს არჩევნების შედეგზე, სრულიად რეალური სცენარია. ორივე პარტია – რესპუბლიკური და დემოკრატიული – ლიდერობის კრიზისს განიცდის. დემოკრატებს შორის არ იყო ახალგაზრდა ლიდერი, რომელიც შეძლებდა ასაკოვანი ჯო ბაიდენის ჩანაცვლებას საარჩევნო კამპანიაში. რესპუბლიკურ პარტიაში მოხდა განხეთქილება რადიკალურ ფრთას, რომელსაც დონალდ ტრამპი ხელმძღვანელობს, და რესპუბლიკელებს შორის, რომლებსაც შეიძლება ვუწოდოთ “რეიგანისტები”. თუ “ტრამპისტები” მხარს უჭერენ ნაციონალისტურ და იზოლაციონისტურ პოზიციებს, “რეიგანისტები” დაჟინებით მოითხოვენ უფრო მკაცრ საგარეო პოლიტიკას აშშ-ს გლობალური ლიდერობის გასაძლიერებლად. სკანდალმა წარმომადგენელთა პალატის სპიკერის კევინ მაკკარტის გადადგომასთან დაკავშირებით, აჩვენა რესპუბლიკური პარტიის შიგნით ბრძოლის ინტენსივობა.
ამ პირობებში, დამოუკიდებელ კანდიდატებს შეუძლიათ გამოიყენონ ამომრჩევლების უკმაყოფილება ძირითადი პარტიის კანდიდატების მიმართ, რათა გაზარდონ მხარდამჭერთა ბაზა. ასევე არსებობს საინიციატივო ჯგუფები, რომლებიც სხვა პარტიების კანდიდატებს ხმის მიცემისკენ მოუწოდებენ. მაგალითად, ჯგუფმა სახელწოდებით No Labels უკვე მოიპოვა უფლება დაასახელოს თავისი კანდიდატი ათ შტატში. No Labels-ის მთავარმა სტრატეგმა რაიან კლენსიმ The Wall Street Journal-თან ინტერვიუში განაცხადა, რომ იგი ადანაშაულებს ორ დიდ პარტიას ახალი პოლიტიკური ლიდერების დაწიანურების წარუმატებლობაში.
ჯო ბაიდენის კამპანიის დონორები აპირებენ თავიანთი ძალისხმევის ფოკუსირებას დამოუკიდებელი კანდიდატების განეიტრალებაზე. მათ მიაჩნიათ, რომ ერთი-ერთზე ბრძოლაში ჯო ბაიდენი დაამარცხებს დონალდ ტრამპს. მაგრამ თუ „მესამე ძალა“ ჩაერევა, არჩევნების შედეგი შეიძლება არ იყოს ბაიდენის სასარგებლოდ. შესაძლებელია 1992 წლის არჩევნების სცენარი განმეორდეს, როდესაც დამოუკიდებელმა კანდიდატმა როს პერომ წაართვა ხმები მოქმედ პრეზიდენტ ჯორჯ ბუშს, რაც დაეხმარა ბილ კლინტონს არჩევნებში გამარჯვებაში. ამიტომ, ჯო ბაიდენის კამპანიის სტრატეგები ამომრჩევლებს მოუწოდებენ, არ დაკარგონ ხმა დამოუკიდებელ კანდიდატებზე, რათა ხელი არ შეუწყონ ტრამპის გამარჯვებას.
აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებამდე წელიწადზე მეტი რჩება, ამიტომ ჯერ ნაადრევია იმის პროგნოზირება, თუ რამდენად წარმატებული იქნება ბაიდენის კამპანიის ეს სტრატეგია. ამჟამად დამოუკიდებელ კანდიდატებს შორის არ არიან ისეთი გამოჩენილი ფიგურები, როგორიც იყო როს პერო. მაგრამ ლიდერობის კრიზისი ძირითად პარტიებში და ასევე ამომრჩევლების მოთხოვნა ახალ ლიდერზე ამერიკულ პოლიტიკაში, შესაძლოა ხელი შეუწყოს ძლიერი დამოუკიდებელი კანდიდატის გამოჩენას უახლოეს მომავალში.
ავთანდილ წულაძე
პოლიტოლოგი, პოლიტოლოგიის დოქტორი
