შეერთებულ შტატებში ნიუ-ჰემფშირის შტატში საპრეზიდენტო კანდიდატების პრაიმერი გაიმართა. ტრადიციულად, ამ შტატში პრაიმერის გამარჯვებული საპრეზიდენტო კანდიდატი ხდება. ამიტომ ნიუ-ჰემფშირში კენჭისყრის შედეგებს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება.
პრაიმერში რესპუბლიკური პარტიის ორი კანდიდატი მონაწილეობდა: დონალდ ტრამპი და ნიკი ჰეილი. რონ დე სანტისმა აიოვას წარუმატებელი პრაიმერის შემდეგ მოხსნა კანდიდატურა და მხარი დაუჭირა დონალდ ტრამპს. ამრიგად, ნიუ-ჰემფშირში კენჭისყრის წინა დღეს, ტრამპმა მიიღო დე სანტისის ამომრჩევლების მხარდაჭერა.
პრაიმერის შედეგების მიხედვით, დონალდ ტრამპმა 54,8% მიიღო, ნიკი ჰეილიმ – 43,2%. სანამ ტრამპი გამარჯვებას ზეიმობდა, ნიკი ჰეილის შტაბმა განაცხადა, რომ ბრძოლა არ დასრულებულა. ტრამპსა და ჰეილის შორის პროცენტების განსხვავება არც ისე დიდია, როგორც ანალიტიკოსები ვარაუდობდნენ. ტრამპს უკვე აქვს ორი გამარჯვება – აიოვას და ნიუ-ჰემფშირის შტატებში, მაგრამ ნიკი ჰეილი ამომრჩევლებში მხარდაჭერის სწრაფ ზრდას აჩვენებს.
დემოკრატების პრაიმერი განსხვავებული იყო იმით, რომ ჯო ბაიდენმა ოფიციალურად არ გამოაცხადა თავისი კანდიდატურა. თუმცა, ბიულეტენებს აქვს ცარიელი ადგილი, რომელშიც ამომრჩეველს შეუძლია ჩაწეროს იმ კანდიდატის სახელი, რომელსაც მხარს უჭერს. ბაიდენის შტაბმა მოუწოდა მის მხარდამჭერებს ჩაეწერათ პრეზიდენტის სახელი ბიულეტენში. დემოკრატიული პარტიის წარმომადგენელმა დინ ფილიპსმა ოფიციალურად მიიღო მონაწილეობა პრაიმერში. თუმცა, ბაიდენმა ხმების 45,1% მოიპოვა, დინ ფილიპსმა კი მხოლოდ 19,9%. ამრიგად, დემოკრატიულ პარტიას ჯო ბაიდენის ალტერნატივა არ აქვს, ხოლო რესპუბლიკურ პარტიაში ინტრიგა რჩება.
ნიუ-ჰემფშირის პრაიმერის შემდეგ ბაიდენმა გააკეთა განცხადება. „ახლა ნათელია, რომ დონალდ ტრამპი რესპუბლიკელების საპრეზიდენტო კანდიდატი გახდება“, – თქვა ბაიდენმა. ”და ჩემი გზავნილი ქვეყნისთვის არის ის, რომ ფსონი არასდროს ყოფილა უფრო მაღალი.” ბაიდენის შტაბის გათვლა იმაშია, რომ დონალდ ტრამპი საფრთხეს უქმნის ამერიკულ დემოკრატიას, ამერიკულ ღირებულებებს და მხოლოდ ჯო ბაიდენს შეუძლია მისი შეჩერება.
რესპუბლიკურ პარტიას არ აქვს ისეთივე ერთიანობა, როგორც დემოკრატიულ პარტიას. დონალდ ტრამპი და ნიკი ჰეილი პარტიაში განხეთქილების, მისი კრიზისის სიმბოლოა. ტრამპი არის პოპულისტი და ეყრდნობა საპროტესტო ამომრჩეველს. ნიუ-ჰემფშირის კენჭისყრის ანალიზი აჩვენებს, რომ ამომრჩევლები, რომლებსაც აქვთ დაბალი განათლების დონე, ხმას აძლევენ ტრამპს, ხოლო ნიკი ჰეილის ამომრჩევლებს უმაღლესი განათლება აქვთ.
გარდა ამისა, უნდა აღინიშნოს, რომ ჰეილის პოლიტიკური პლატფორმა წარმოადგენს რესპუბლიკური პარტიისთვის ტრადიციულ კომბინაციას: ლიბერალიზმს ეკონომიკაში, სოციალური დანახარჯების შემცირებისა და აქტიური საგარეო პოლიტიკის გატარებას. ჰეილის მხარს უჭერს რესპუბლიკური პარტიის “ძველი გვარდია” – ბუშების, ჩეინის, რომნის კლანები. ჰეილის კამპანიას გულუხვად აფინანსებს კომპანია Koch Industries. იმ შემთხვევაში, თუ დონალდ ტრამპი ვერ მიიღებს მონაწილეობას საპრეზიდენტო არჩევნებში სასამართლოს გადაწყვეტილების გამო, ნიკი ჰეილი გახდება ჯო ბაიდენის ოპონენტი საპრეზიდენტო არჩევნებში.
პარადოქსი ის არის, რომ ჯო ბაიდენის შტაბს არ აწყობს ეს ვარიანტი. თუ ჰეილი რესპუბლიკელების კანდიდატი გახდება, მთელი კამპანიის სტრატეგია ჩაიშლება. რესპუბლიკური პარტიის ელიტა ასევე არ არის კმაყოფილი ტრამპის კანდიდატურით და დაინტერესებულია, რომ ტრამპს არ მიეცეს არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. „ძველ გვარდიას“ აქვს დიდი ძალა და გავლენა ამერიკულ პოლიტიკაში, რომლის გამოყენებაც შესაძლებელია პოლიტიკური სცენის კულისებში. ამრიგად, ტრამპი უნდა დაუპირისპირდეს არა მხოლოდ ბაიდენს, არამედ რესპუბლიკური პარტიის „ძველ გვარდიას“.
ამერიკის შეერთებულ შტატებში საარჩევნო კამპანიის დასაწყისში ნაადრევია იმის პროგნოზირება, თუ რა იქნება მისი შედეგი. მაგრამ “ტრამპის ფაქტორი” მთავარ როლს თამაშობს ამ არჩევნებში. ტრამპი ბაიდენის მოსახერხებელი ოპონენტია, რომელიც რესპუბლიკურ პარტიაში განხეთქილებას იწვევს. ის ასუსტებს მას შიგნიდან, იწვევს კრიზისს. შეძლებს თუ არა ნიკი ჰეილი რესპუბლიკური პარტიის ყოფილ ერთიანობასა და ავტორიტეტის დაუბრუნოს, ამას სხვა შტატებში პრაიმერი გვიჩვენებს.
ავთანდილ წულაძე
პოლიტოლოგი, პოლიტოლოგიის დოქტორი
