ბრიტანულ გაზეთ „დეილი ტელეგრაფში“ (The Daily Telegraph) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით: „რატომ იწვევს ქაოსს თეთრ სახლში დონალდ ტრამპის მობილური ტელეფონი? 47-ე პრეზიდენტის პირადი სატელეფონო ნომერი ასობით ადამიანს აქვს, იგი სიამოვნებით პასუხობს უცნობ ზარებს. მისი მრჩევლები საგონებელში არიან ჩავარდნილნი“ (ავტორი – ედ კამინგი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:
მას შემდეგ, რაც პრეზიდენტმა ჰეის რეზერფორდმა 1877 წელს თეთრ სახლში ტელეფონი დადგა, აშშ-ის მეთაურის სატელეფონო ზარების მიმართ სერიოზული მიდგომა ჩამოყალიბდა; როგორც კი ტელეფონი დარეკავდა, რომელიმე პასუხისმგებელი პიროვნება, ყველაზე ხშირად კი მრჩეველი ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში, ყურმილს იღებდა და სანამ პრეზიდენტთან გადართავდა, აბონენტს ეუბნებოდა – „დაელოდეთ პრეზიდენტს“. საუბრის შემდეგ თეთრი სახლის თანამშრომლები ამზადებდნენ ინფორმაციას, თუ რაზე და ვისთან ისაუბრა პრეზიდენტმა. ასეთი ტრადიცია უცვლელი დარჩა ბარაკ ობამას – სმარტფონების ეპოქის პირველი პრეზიდენტის – დროსაც: იგი დაარწმუნეს იმაში, რომ მისი ყოველი სატელეფონო ზარი თეთრი სახლის წესებს უნდა დაჰქვემდებარებოდა.
დონალდ ტრამპმა, რომლისთვისაც ტელეფონი განუყრელი თანამგზავრია, შეიძლება ითქვას, ამ ტრადიციას ბოლო მოუღო. იგი აიფონით სარგებლობს ყველგან, სადაც მოესურვება და რა დროსაც დაურეკავენ, იგი ყურადღებას არ აქცევს არანაირ წესებს და არც უსაფრთხოება არ ადარდებს. მისთვის როგორც პრეზიდენტისათვის, ტელეფონის აპარატი კომუნიკაციის მთავარ ინსტრუმენტს წარმოადგენს – ნებისმიერ ამერიკელთან. ყველამ – მეგობრებმა, ნაცნობებმა, მსოფლიოს ქვეყნების ლიდერებმა, ჟურნალისტებმა, გოლფის მოთამაშეებმა და იმ ადამიანებმა, რომლებიც დონალდ ტრამპმა პირველად დაინახა ტელევიზორში, შეუძლიათ პრეზიდენტის პირადი მობილური ტელეფონიდან მოულოდნელი ზარი მიიღონ და ესაუბრონ.
დონალდ ტრამპის პირადი სატელეფონო ნომერი ასობით ადამიანს აქვს. გარდა ამისა, იგი ხშირად პასუხობს სრულიად უცნობ ადამიანებს, რომლებიც მას ურეკავენ. ამის შედეგად მისი ტელეფონის აპარატები – ფიჭური კავშირის სამი აპარატი – ყველაზე მნიშვნელოვანი ობიექტები გახდნენ მსოფლიო პოლიტიკაში. ტრამპის ტელეფონები რისხვაა მისი მტრებისათვის, პრობლემაა უსაფრთხოების თანამშრომლებისათვის და ერთგვარი გართობის ობიექტია მისი მომხრეებისათვის.
„დონალდ ტრამპი გატაცებულია ტელეფონის აპარატებით სარგებლობით“, – ამბობს მაიკლ ვოლფი, ჟურნალისტი, რომელმაც ოთხი წიგნი დაწერა პრეზიდენტზე, – ტელეფონი მისთვის კიდევ ერთ პლატფორმას წარმოადგენს. მას ტელეფონით საუბრის საკმაოდ უცნაური გამოცდილება აქვს. თქვენ გგონიათ, რომ იგი საუბარს სწრაფად დაასრულებს? არამც და არამც. დონალდ ტრამპი „ყურმილს“ პირველი არასოდეს არ „დადებს“ (მობილურ ტელეფონს პირველი არ გათიშავს) და საუბრის გაგრძელება დაუსრულებლად შეუძლია. ეს თქვენ უნდა გათიშოთ ტელეფონი“.
გასულ თვეში თეთრ სახლში მიმდინარე პრეს-კონფერენცია რამდენჯერმე შეჩერდა პრეზიდენტის ტელეფონის ზარებით. ხან კონგრესმენები რეკავდნენ, ხან სრულიად უცნობი პირები. დონალდ ტრამპის თავისუფალი და „შინაურული“ ურთიერთობა სატელეფონო აბონენტებთან მის უსაფრთხოების მრჩევლებში შეშფოთებას იწვევს – ვაითუ მას ვინმემ მოუსმინოს, „კოდი გატეხოს“ და ამით პრობლემები შექმნას. ამას წინათ ჟურნალმა The Atlantic-მა მკითხველებს აუწყა, რომ თურმე ჩინელებს დონალდ ტრამპის ტელეფონისთვის მოუსმენიათ ჯერ კიდევ არჩევნების პროცესში. იმ დროს, როცა მისი თანამშრომლები დაშიფრულ კავშირზე გადავიდნენ, მას ეს საკითხი აბსოლუტურად არ ადარდებდა.
ექსპერტები შიშობენ, რომ აპარატის კოდის „გატეხვის“ გარდა, დონალდ ტრამპის უდარდელი დამოკიდებულება სატელეფონო საუბრებისადმი კიდევ ერთ პრობლემას ქმნის – იგი შეიძლება ვინმემ მოატყუოს და თავი რომელიმე სახელმწიფოს ლიდერად წარუდგინოს.
რა თქმა უნდა, პრეზიდენტს ოფიციალურად აქვს დაცული კავშირის სტაციონარული აპარატები და ხაზები, მაგრამ იგი კავშირისთვის უპირატესობას პირად ტელეფონს ანიჭებს. „მაგრამ როცა საქმე პრეზიდენტის პირად ტელეფონს ეხება, მეტი საფრთხე არსებობს. ყველა აპარატს აქვს მიკროფონი და ვიდეოკამერა, რომლის ჩართვა შორიდანაც შეიძლება. აქედან გამომდინარე, წარმოიდგინეთ სიტუაცია: პრეზიდენტი თეთრ სახლში, ოვალურ კაბინეტშია და ამ დროს მას ვიღაც ძალიან შორიდან თვალს ადევნებს“, – ამბობს პროფესორი ალან ვუდვორდი, კიბერუსაფრთხოების ექსპერტი სურეის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდან.
დონალდ ტრამპი სიამოვნებით პასუხობს ზარებს და თვითონაც ხშირად ურეკავს იმ ადამიანებს, ვისთანაც მას საუბარი სურს, შეიძლება სრულიად უცნობებსაც. მისი წინამორბედი პრეზიდენტები კი მხოლოდ რამდენიმე აბონენტს ესაუბრებოდნენ ხოლმე. როგორც გოლფის ბრიტანელი მოთამაშე ნიკ ფალდო ამბობს ინტერვიუში, მას ტრამპი ყოველი ტურნირის შემდეგ ესაუბრება ხოლმე. „რასაკვირველია, მეც შემიძლია დავურეკო და ველაპარაკო. სადაც არ უნდა ვიყო, მსოფლიოს რომელიღაც წერტილში, [მეგობრების წრეში], შემიძლია დავიტრაბახო და ვთქვა – „აი, ახლავე დაგიმტკიცებთ“ და დავრეკო. იგი ყოველთვის მპასუხობს“.
ბრიტანელი ჟურნალისტი პირს მორგანი პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის ზარების კიდევ ერთი მიმღებს წარმოადგენს: „მე დონალდ ტრამპს 18 წელია ტელეფონით ვესაუბრები. სხვა მსოფლიო ლიდერებისაგან განსხვავებით, როცა ტრამპი პრეზიდენტი გახდა, მან თავისი ტელეფონის ნომრით სარგებლობა გააგრძელა და არ შეუცვლია.. ტელეფონით საუბარი მისი ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია. მას თუ ვინმე მოეწონება – დაინახავს ან მასზე წაიკითხავს – გაიგებს ნომერს, აიღებს ტელეფონს და უბრალოდ დაურეკავს, რაღაცებზე ლაპარაკს დაუწყებს. მე ბევრს მსოფლიო ლიდერს ვიცნობ, მაგრამ ტრამპთან საუბარი ყველაზე იოლია. ამას წინათ, როცა მას კირ სტარმერი შეხვდა, ჩვენი პრემიერ-მინისტრი, პირდაპირ ტაქსიდან დავურეკე და ველაპარაკე. შევატყვე, თუ როგორ იცვლებოდა ტაქსისტის სახე, რომელიც საუბარს ისმენდა… 15 წუთის შემდეგ საუბრის დასრულება მომიწია და ვუთხარი – „ნახვამდის, მისტერ პრეზიდენტო, ალბათ ამერიკაში მალე ჩამოვალ და გნახავთ“. ტაქსისტმა, რომელმაც მიცნო, მკითხა: „მისტერ პირს, მე ბოდიშს ვიხდი თქვენს პირად ცხოვრებაში შემოჭრისათვის, მაგრამ მაინტერესებს – ვისაც ელაპარაკეთ, მართლა დონალდ ტრამპი იყო?“. ვუთხარი, რომ „კი, ამერიკის პრეზიდენტს ვესაუბრე-მეთქი“. „35 წელია ვტაქსისტობ და პირველად ვნახე მგზავრი, რომელიც ჩემს ზურგს უკან ზის და ამერიკის პრეზიდენტს ელაპარაკება“, – ემოციურად მითხრა მძღოლმა“.
პირს მორგანისათვის დონალდ ტრამპის სატელეფონო საუბრების სტილი არის იმ დემოკრატიული, თავისუფალი მოქმედების გამოხატულება, რომელიც ძალიან მოსწონთ პრეზიდენტის მომხრეებს და ძალიან სძულთ მის ოპონენტებს. „ეს არის ის, რაც დონალდ ტრამპს იმ სხვა მოსაწყენი, შაბლონური პოლიტიკოსებისაგან განასხვავებს, რომელთა პირველი კითხვა მაღალი პოსტის დაკავებისას ქცევის წესს ეხება – „მირჩიეთ, როგორ უნდა მოვიქცე, მომეცით წესები, რომლის მიხედვით უნდა ვიმოქმედო“. ტრამპი ასე არ აკეთებს. იგი არანაირ წესებს არ ემორჩილება. მისი ახლობლები ამბობენ, რომ მას ტელეფონით ლაპარაკი საათობით შეეძლო, პოლიტიკაში მოსვლამდე, ჯერ კიდევ ახალგაზრდობიდან. იგი პირველი პრეზიდენტია აშშ-ის ისტორიაში (კანდიდატობის პერიოდიდან), რომელიც აქტიურად იყენებს სოციალურ ქსელებს და პოსტებს აქვეყნებს, ახალი ამბების სახით.
„შუაღამისას რომ გაიღვიძოს და რაღაც ნახოს ახალ ამბებში თავის საწინააღმდეგოდ, იგი აუცილებლად იმავ წუთს დაწერს რაღაც საპასუხოს ონლაინ რეჟიმში – პირდაპირ იმ ოთახიდან, სადაც თავის დროზე აბრაამ ლინკოლნს ეძინა. სწორედ ამაში გამოიხატება მისი ტელეფონის ძალა. რამდენი მსოფლიო ლიდერი აკეთებს ასე?“, – ამბობს პირს მორგანი.
წლების განმავლობაში პრეზიდენტების კავშირგაბმულობით უზრუნველყოფა სულ უფრო ვითარდებოდა და იხვეწებოდა. ჰერბერტ გუვერმა (იგი პრეზიდენტი იყო 1929-1933 წლებში, ფრანკლინ რუზველტის წინ) მიბაძა ჰეის რეზერფორდს და ტელეფონის აპარატი უშუალოდ თვითონ დაიდგა, ოვალურ კაბინეტში, პირდაპირი კავშირით. ბარაკ ობამას, რომელმაც პირველმა დაიწყო პირადი ელექტრონული ფოსტით სარგებლობა, უნდოდა თავისი „ბლაქბერი“ შეენარჩუნებინა, მაგრამ იძულებული გახდა სერიოზულად შეემცირებინა თავისი პირადი კონტაქტები.
რა თქმა უნდა, დონალდ ტრამპი ერთადერთი მსოფლიო ლიდერი არ არის, რომელსაც სატელეფონო საუბრების გამო აკრიტიკებენ. „უსაფრთხოების გათვალისწინებით, [საკუთარი შეხედულებით], მას შეუძლია საუბრის ჩაწერა, ვთქვათ, ვლადიმერ პუტინთან“, – ამბობს ალან ვუდვორდი, – თუმცა გარეშე არაოფიციალური საუბრები მაინც გრძელდება… პოლიტიკოსები თვლიან, რომ მათი მობილური ტელეფონი მათი პირადი სივრცეა, მაგრამ ეს ასე არ არის. ტელეფონი ისეთი მოწყობილობაა, რომლითაც სხვებს ისე შეუძლიათ ზურგს უკან სარგებლობა, რომ მფლობელი შეიძლება აზრზეც არ იყოს“.
2021 წელს, როცა ბორის ჯონსონი დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრი იყო, მისი პირადი მობილური ტელეფონის ნომერი ინტერნეტში 15 წლის განმავლობაში თავისუფალ წვდომაში იყო. დღევანდელი პრემიერი კირ სტარმერი ასეთ სიტუაციას დაუშვებლად თვლის „ქვეყნის უსაფრთხოების თვალსაზრისით“. იგი დაცულ ტელეფონზე 2008 წელს გადავიდა, როცა გენერალური პროკურორი გახდა.
არცთუ დიდი ხნის წინათ დონალდ ტრამპის მთავრობის წევრები სკანდალში გაეხვივნენ, როცა მობილური ტელეფონის მეშვეობით სოციალურ ქსელში იემენზე შეტევის გეგმას იხილავდნენ და ამ ყველაფერს ჟურნალისტიც შეესწრო.
ტრამპის წარმომადგენლები ადრე აცხადებდნენ, რომ პრეზიდენტის ტელეფონი სპეციალურად არის მოდიფიცირებული და მაღალი უსაფრთხოება აქვს, მაგრამ დეტალები არ დაუზუსტებით. გაზეთ „პოლიტიკო“-სთან ინტერვიუში კრის ლაჩივატას თქმით (იგი ტრამპის ერთ-ერთი მრჩეველი იყო არჩევნების დროს), მან უარი თქვა თავისი ბოსის მიმართ მცდელობებზე, რომ ტელეფონით ლაპარაკი გადაეთქმევინებინა. „მე მას ტელეფონს ხომ ვერ დავუმალავდი? ტელეფონის ნომერს ხომ არ შევუცვლიდი? ხომ ვერ ვეტყოდი, რომ არასად არ დარეკო-მეთქი?“.
მაიკლ ვოლფის თქმით, დონალდ ტრამპი დაუსრულებელი სატელეფონო საუბრის დროს სახელმწიფო საიდუმლოებებს არავის არ უზიარებს. „მე ამაში დარწმუნებული ვარ. იგი ასეთ საკითხებზე არავისთან არ საუბრობს – მიდის მხოლოდ „ლაი-ლაი“.
რა თქმა უნდა, როცა აშშ-ის პრეზიდენტი ხარ, შენს „ლაი-ლაი“-საც თავისი მნიშვნელობა აქვს. შეიძლება ზოგიერთი არ დაელოდოს პრეზიდენტს, სანამ იგი სხვასთან ლაპარაკს დაასრულებს, თუმცა მსოფლიოს ლიდერების უდიდესი ნაწილი ძველებურად უსმენს მის ყოველ სიტყვას.
მოამზადა სიმონ კილაძემ
