ბრიტანული სამაუწყებლო კომპანია „ბიბისი“ (BBC) აქვეყნებს ვრცელ რეპორტაჟს სამხრეთ კორეაში მიმდინარე მოვლენების შესახებ სათაურით: “პრეზიდენტმა სამხედრო მდგომარეობის შემოღება დააპირა, მაგრამ ფიასკო განიცადა” (ავტორი – ჯეიკ ვონი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
სამხრეთ კორეის პრეზიდენტის იუნ სოკ იოლის მოულოდნელი მცდელობა ქვეყანაში სამხედრო მდგომარეობის შემოღების თაობაზე ექვსი საათის შემდეგ კრახით დასრულდა; პარლამენტმა პრეზიდენტს მხარი არ დაუჭირა. იუნ სოკ იოლს სხვა გზა აღარ ჰქონდა და ამიტომ უკან დაიხია.
„ეროვნულმა კრებამ მოითხოვა, რომ საგანგებო მდგომარეობა უნდა გაუქმდესო და ამიტომ მე უკან გავიწვიე საარმიო ქვედანაყოფები, რომლებიც სამხედრო მდგომარეობის უზრუნველყოფაში მონაწილეობდნენ“, – განაცხადა ტელემიმართვაში პრეზიდენტმა. მისი გამოსვლის შემდეგ სწრაფად შეიკრიბა მინისტრთა კაბინეტი, რომელმაც სამხედრო მდგომარეობა გააუქმა. საარმიო ნაწილები ყაზარმებში დაბრუნდნენ.
გუშინ მთლიანად გადადგა პრეზიდენტის აპარატის პერსონალი. თვითონ პრეზიდენტს გადადგომა ჯერ არ გამოუცხადებია, თუმცა მისი ოპონენტები დემოკრატიული პარტიიდან, რომლებსაც პარლამენტში უმრავლესობა აქვთ, აცხადებენ, რომ თუ იუნ სოკ იოლი თვითონ არ დატოვებს პოსტს, მას იმპიჩმენტს მოუწყობენ.
მოვლენები კი ასე დაიწყო: სამშაბათს საღამოს, პრეზიდენტი ტელევიზიით გამოვიდა და განაცხადა, რომ ქვეყანას ჩრდილოეთ კორეიდან „კომუნისტური საფრთხე“ ემუქრება და საჭიროა სამხედრო მდგომარეობის გამოცხადება კონსტიტუციური წესრიგის დასაცავად. „მაგრამ მთავარი ისაა, რომ საფრთხე გვემუქრება როგორც ჩრდილოეთიდან, ასევე ადგილობრივი ანტისახელმწიფოებრივი ელემენტების მხრიდანაც, რომლებიც უნდა ამოიძირკვონ“, – ხაზი გაუსვა იუნ სოკ იოლმა, – „ოპოზიცია ხელს უშლის სახელმწიფოს ნორმალურ საქმიანობას და ცდილობს მინისტრებს და მეც, პრეზიდენტსაც, იმპიჩმენტი მოგვიწყოს“.
„ეს არის ანტისახელმწიფოებრივი ქმედება, რომელიც არღვევს კორეის რესპუბლიკის დემოკრატიას და აშკარად ჰგავს სამოქალაქო ომის გაჩაღების მცდელობას“, – განაცხადა პრეზიდენტმა, რომლის ტექსტი მის საიტზეა გამოქვეყნებული, – „ჩვენი პარლამენტი იქცა დანაშაულებრივი ჯგუფების ბუდედ და ცდილობს ქვეყნის კოლაფსი გამოიწვიოს, ლიბერალური დემოკრატია საკანონმდებლო დიქტატურით ჩაანაცვლოს“.
თუმცა არც მმართველი პარტია და არც ოპოზიცია პრეზიდენტის გადაწყვეტილებას სამხედრო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ არ დაეთანხმა. პარლამენტში უმრავლესობის მქონე სამხრეთ კორეის დემოკრატიული პარტიის ლიდერის ლი ჯე მიონის თქმით, პრეზიდენტის გამოსვლა კონსტიტუციას ეწინააღმდეგება, ხოლო საპრეზიდენტო პარტიის „ხალხის ძალის“ ხელმძღვანელმა ხან დონ ხუნმა თავიანთი ლიდერის ბრძანებულებას უკანონო უწოდა.
პრეზიდენტის ბრძანების თანახმად, არმიის გენერალ პაკ ან სუს დაევალა სამხედრო მდგომარეობის უზრუნველყოფა – აიკრძალა ყოველგვარი პოლიტიკური საქმიანობა, მათ შორის პარლამენტის, ადგილობრივი ორგანოებისა და ასოციაციების მუშაობა, ასევე მიტინგები და დემონსტრაციები. „საგანგებო სამხედრო მდგომარეობის წესების დამრღვევები მკაცრად დაისჯებიანო“, – ნათქვამი იყო პრეზიდენტის ბრძანებაში.
უნდა აღინიშნოს, რომ სამხრეთ კორეაში სამხედრო მდგომარეობა სულ ბოლოს მხოლოდ 1979 წელს იქნა შემოღებული, პრეზიდენტ პაკ ჯონ ჰის მკვლელობასთან დაკავშირებით.
რა ხდებოდა პარლამენტის წინ
როგორც კი მოსახლეობამ სამხედრო მდგომარეობის გამოცხადება შეიტყო, ეროვნული კრენის (პარლამენტის) შენობის წინ ხალხმა შეკრება დაიწყო. შესასვლელთან მივიდნენ პოლიციელებიც… შენობის თავზე შეიმჩნეოდნენ სამხედრო ვერტმფრენებიც.
მოვლენები პირდაპირი ტელეეთერით გადაიცემოდა. ჟურნალისტები და შეშფოთებული მოქალაქეები დეპუტატების გადაწყვეტილებას ელოდებოდნენ. მოხდა რამდენიმე შეტაკება პოლიციელებსა და აქციის მონაწილეებს შორის. მომიტინგეები სკანდირებდნენ – „არა სამხედრო მდგომარეობას“, „დიქტატურა დაემხობა“, „გახსენით კარი“ და ა.შ. საბოლოოდ 190-მა დეპუტატმა 300-დან ხმა მისცა პრეზიდენტის მიერ გამოცხადებული სამხედრო მდგომარეობის გაუქმებას. პარლამენტის გადაწყვეტილებას მოქალაქეები სიხარულით შეხვდნენ.
როგორც სამხრეთ კორეის ეროვნული კრების წევრი ოპოზიციური დემოკრატიული პარტიიდან ხონ კი ვონი იხსენებს „ბიბისის“ კორესპონდენტთან ჯეიკ ვონთან საუბარში, „შუაღამისას ცოლმა გამაღვიძა და მითხრა, რარაც უსიამოვნო ამბავი ხდებაო. ჯერ ყურებს არ დავუჯერე, მაგრამ შემდეგ პარლამენტში გავქანდი, იქ უკვე პოლიციელები იდგნენ და არ შემიშვეს, იძულებული გავხდი მესერზე გადავმძვრალიყავი. პარლამენტის დარბაზში სხვა დეპუტატებიც მოვიდნენ, ყველას ერთი აზრი ჰქონდა – პრეზიდენტი შეცდა. მისი პარტიის წევრებიც კი გაკვირვებულები იყვნენ.
პოლიტიკური კრიზისის მიზეზები
მიმდინარე წლის გაზაფხულზე სამხრეთ კორეაში საპარლამენტო არჩევნები გაიმართა, რომელშიც ოპოზიციურმა დემოკრატიულმა პარტიამ 300-დან 192 ადგილი მიიღო, ანუ პრეზიდენტის პარტიამ „ხალხის ძალამ“ გამანადგურებელი კრახი განიცადა. პარტიის ლიდერი ხან დონ ხუნი და პრემიერ-მინისტრი ხან დოკ სუ გადადგნენ.
მასმედია წერდა, რომ გაზაფხულზე ჩატარებული არჩევნები შეიძლება ერთგვარ რეფერენდუმადაც კი ჩაითვალოს პრეზიდენტ იუნ სოკ იოლის ნდობის მიმართ, რომელსაც ვადის დასრულებამდე კიდევ სამი წელი რჩება.
საბოლოო ჯამში დემოკრატიულმა პარტიამ პრეზიდენტი და მისი ადმინისტრაცია არაკომპეტენტურობაში დაადანაშაულა და განაცხადა, რომ იუნ სოკ იოლს ჯერ „კოჭლ იხვად“, შემდეგ კი „მკვდარ იხვად“ გადააქცევდა. თავის მხრივ, მუქარებში არც პრეზიდენტმა უკან არ დაიხია და გაჩაღდა სიტყვიერი ომი. იუნ სოკ იოლი აცხადებდა, რომ პარლამენტი მის ინიციატივებს ბლოკავდა და ნორმალური მუშაობის შესაძლებლობას არ აძლევდა.
მოკლედ, პრეზიდენტის ინიციირებულ კანონებს პარლამენტი მხარს არ უჭერდა, პრეზიდენტი კი ოპოზიციური პარლამენტის მიღებულ კანონებს ბლოკავდა და ვეტოს ადებდა, თუმცა ზოგჯერ უშედეგოდ.
მაგალითად, ამას წინათ პარლამენტმა პრეზიდენტის ადმინისტრაციას ბიუჯეტი შეუმცირა, იუნ სოკ იოლმა კი ვერაფერი გააწყო.
აღსანიშნავია, რომ პრეზიდენტის ცოლი ჯიმ გონ ჰი 2023 წელს სკანდალის ცენტრში მოხვდა – საზოგადოების წინაშე „დიორის“ ფირმის მდიდრული ხელჩანთით გამოვიდა. ამბობენ, ნაჩუქარიაო, მაგრამ კანონი პოლიტიკოსებს და მათ ცოლებს ძვირფასი საჩუქრების მიღებას უკრძალავს. იუნ სოკ იოლს ბოდიშის მოხდა მოუწია ცოლის საქციელის გამო.
მოამზადა სიმონ კილაძემ
