გერმანულმა გამოცემამ „გერმანული ეკონომიკა“ (Die Deutsche Wirtschaft) გამოაქვეყნა სტატია სათაურით: “კაპიტალისტის მოგზაურობა: საქართველო, თბილისი“ (ავტორი – რაინერ ზიტელმანი – ისტორიკოსი, სოციოლოგი, ბიზნესმენი), რომელშიც გადმოცემულია საქართველოში ყოფნისას მიღებული შთაბეჭდილებები, შეფასებები სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობისა და ქვეყნის პერსპექტივის შესახებ.
როგორც ავტორი წერს, იგი არასოდეს არ ყოფილა საქართველოში და როცა აპრილში პროფესორმა გია ჯანდიერმა – ლიბერტარიანული ანალიტიკური ცენტრის „ახალი ეკონომიკური სკოლის“ დამაარსებელმა და ვიცე-პრეზიდენტმა – თბილისში მიიწვია, სიამოვნებით დათანხმდა.
„საქართველო მდებარეობს შავი ზღვის ნაპირზე, დასავლეთ აზიაში, თუმცა ქართველები თავიანთ ქვეყანას ამაყად უწოდებენ „ევროპის აივანს“. საქართველოს მეზობლები არიან თურქეთი, სომხეთი, აზერბაიჯანი, აგრეთვე რუსეთი, რომელიც 2008 წელს თავს დაესხა საქართველოს და მისი ტერიტორიის 20%-ის ოკუპირება განახორციელა.
რაც თვალში ეცემა თბილისში უცხოელს, ისაა, რომ ქალაქში ბევრია როგორც მე-19 საუკუნის ლამაზი ძველი შენობები, ასევე საბჭოთა პერიოდის არქიტექტურული სიმახინჯეებიც. გია მიხსნის, რომ ეს შენობები საბჭოთა დიქტატორის, იოსებ სტალინის ეპოქაში აშენდა.
საქართველოს თავის ტერიტორიაზე არც პირველი და არც მეორე მსოფლიო ომი არ განუცდია, ქალაქები და შენობები არ დანგრეულა, მაგრამ, როგორც გია ჯანდიერი ამბობს, ქართველმა ხალხმა თავისი დიდი სისხლი დაღვარა – მეორე მსოფლიო ომში 300 ათასზე მეტი ქართველი დაიღუპა. მიუხედავად იმისა, რომ იოსებ სტალინი საქართველოში იყო დაბადებული, იგი თავის თანამემამულეებს მკაცრად ექცეოდა და მათ ომის ცეცხლში გზავნიდა.
2001 წელს გია ჯანდიერმა, სხვა მეცნიერ-ეკონომისტებთან ერთად, სკოლა დააარსა და პრეზიდენტობის იმდროინდელი კანდიდატისათვის მიხეილ სააკაშვილისათვის საქართველოს ეკონომიკური აღორძინების 25-პუნქტიანი პროგრამა შეიმუშავა. 2004 წელს მიხეილ სააკაშვილი პრეზიდენტად აირჩიეს. იგი საბაზრო ეკონომიკის განვითარების მომხრე იყო და ძველი ელიტის ხელისუფლებიდან ჩამოშორება სურდა.
როგორი სიტუაციაა დღეს?
გია ძალზე სკეპტიკურად არის განწყობილი: ქვეყანას მართავს ოლიგარქი ბიძინა ივანიშვილი, რომელიც პრემიერ-მინისტრის პოსტზე მხოლოდ 2012-2013 წლებში იყო. მან თავისი მილიარდები რუსეთში დააგროვა, 2003 წელს თბილისში დაბრუნდა, მოგვიანებით მიიღო საფრანგეთის მოქალაქეობა და ახლა მდიდრულ რეზიდენციაში ცხოვრობს.
გია ჯანდიერის აზრით, საქართველოს ყველაზე დიდი პრობლემები გამოიხატება რუსეთის საფრთხით, რომელიც ჯერ კიდევ შენარჩუნებულია და ეკონომიკური განვითარების არათანმიმდევრულობით.
დიდი საბჭოთა იმპერიის დაშლის შემდეგ საქართველო ცუდ დღეში ჩავარდა. მას ერთხელ უკვე ჰქონდა დამოუკიდებლობის გამოცდილება – 1918 წელს, მაგრამ მცირე ხნით – 1921 წელს საქართველოს ოკუპირება საბჭოთა რუსეთის წითელმა არმიამ განახორციელა და ქვეყანა სსრ კავშირის შემადგენლობაში აღმოჩნდა. 70 წლის შემდეგ საქართველომ დამოუკიდებლობა მეორედ მოიპოვა. ქვეყნის წინაშე ორი მთავარი ამოცანა დადგა: საბჭოთა ეკონომიკის შეცვლა საბაზრო ეკონომიკით და რუსეთის ეკონომიკაზე დამოკიდებულების შესუსტება. პრეზიდენტ ედუარდ შევარდნაძეს დამოუკიდებლობის გამოცხადებიდან 13 წლის განმავლობაში ამ მხრივ ბევრი არაფერი არ გაუკეთებია. 2003 წელს მომხდარი ვარდების რევოლუციის შედეგად მიხეილ სააკაშვილმა რეფორმების გატარება დაიწყო: შემცირდა გადასახადების რაოდენობა, ასევე შემცირდა საშემოსავლო გადასახადის მოცულობა, დაიწყო მასშტაბური პრივატიზება, გაჩაღდა ბრძოლა კორუფციის წინააღმდეგ.
აღსანიშნავია, რომ კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა ბევრი ქვეყნისთვის პრობლემად ითვლება, მაგრამ საქართველოს ხელისუფლებამ ძალზე რადიკალური ზომები მიიღო, მაგალითად, სამართალდამცველ სისტემაში – პოლიციაში განხორციელებული რეფორმის შედეგად შემცირდა დანაშაულის რაოდენობა, მკვეთრად გაუმჯობესდა კრიმინოგენური სიტუაცია („ნულოვანი ტოლერანტობის“ პრინციპით). რეფორმა გატარდა სამთავრობო ადმინისტრირების სფეროშიც. შედეგი ის იყო, რომ თუ საქართველო 2004 წელს კორუფციის მხრივ 133-ე ადგილს იკავებდა, 2022 წელს – 41-ე ადგილს, 180 ქვეყანას შორის (შედარებისთვის: რუსეთი 137-ე ადგილზეა).
საქართველოს გამოცდილება აჩვენებს, რომ გადასახადების შემცირება და გამარტივება შემოსავლების მოცულობას ზრდის. დიდი მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკურ თავისუფლებას, მთავრობისაგან ბიზნესის კონტროლის შესუსტებას.
2003 წლიდან საქართველოს რეიტინგი ეკონომიკური თავისუფლების ინდექსის მიხედვით განუხრელად იზრდებოდა და 2020 წელს მე-12 ადგილი დაიკავა, მაგრამ შემდეგ კლება დაიწყო – 2024 წელს მხოლოდ 32-ე ადგილი.
გია ჯანდიერი აკრიტიკებს ევროკავშირთან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას, რამაც გამოიწვია ბევრი არასაჭირო სამთავრობო რეგულაციების ხელახალი შემოღება.
საქართველო, ისევე როგორც ბევრი სხვა ქვეყანა, აჩვენებს, რომ თავისუფლებისთვის, მათ შორის ეკონომიკური თავისუფლებისთვის, მუდმივად უნდა იბრძოლო“.
მოამზადა სიმონ კილაძემ
