ბრიტანული გაზეთი „დეილი ტელეგრაფი“ (The Daily Telegraph) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „შემცდარი ევროპა ვერ ამჩნევს, რომ მისი დრო დასრულებულია: სანამ კონტინენტი მოსახლეობის სიბერეს ებრძვის, მსოფლიოში ძალაუფლების ახალი ცენტრები ჩნდება“ (ავტორი – ჟერარ აგო, საფრანგეთის ყოფილი ელჩი აშშ-ში).
გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:
ჩვენ, ევროპელები, დარწმუნებულნი ვართ, რომ ჩვენი პატარა კონტინენტი დღემდე არამხოლოდ მსოფლიო ისტორიის ცენტრია, არამედ ამჟამინდელ მსოფლიოსაც აყალიბებს. ჩვენ გვჯერა, რომ ყველა დანარჩენ ისეთ ფასეულობებს, რომელთა უნივერსალურობაში ეჭვიც კი არ შეგვაქვს. ჩვენ საკუთარ თავს დიდსულოვან, უძლიერეს და კეთილზნეობრივ ადამიანებად ვთვლით…. მაგრამ ევროპული ძლიერების ჭეშმარიტი პერიოდი სინამდვილეში უკვე მხოლოდ გავლილ ისტორიულ ეპიზოდს წარმოადგენს.
დიახ, ევროპელები მსოფლიოში მბრძანებლობდნენ მე-18 საუკუნიდან 1945 წლამდე და ახლაც ჩვენ მხოლოდ ამერიკას ჩამოვრჩებით, მაგრამ მბრძანებლობის პერიოდი რაღაც ორასიოდე წელი თუ გრძელდებოდა. ჩვენ რომ ავიღოთ და 1950 ან 1750 წლის ინდოეთისა და ჩინეთის მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) ევროპისას შევადაროთ, მათი მშპ, ალბათ, უფრო მეტი იქნებოდა, ვიდრე ნებისმიერი ევროპული ქვეყნისა.
ამრიგად, ნიუ-დელი და პეკინი ჩვენი აყვავებისა და ბატონობის დროს ევროპელებს მხოლოდ მეტიჩრებად გვთვლიდნენ, ხოლო დღევანდელი ეკონომიკური ბალანსის აღდგენის მცდელობა აზიასა და ევროპას შორის (რომელიც ოცი წელიწადია გრძელდება), მათი ხედვით, მხოლოდ ძველი ისტორიული ნორმისადმი დაბრუნებას წარმოადგენს. ჩვენ, მეტიჩრებს, ჩვენი ადგილი გვაჩვენეს.
გასაკვირი არაა, რომ 2016 წელს აშშ-ის მაშინდელმა პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ ჟურნალ The Atlantic-ისათვის მიცემულ ინტერვიუში ივარაუდა, რომ კაცობრიობის მომავალს ერთად გადაწყვეტენ ნიუ-დელი, პეკინი და ვაშინგტონი.
აშშ-ში ელჩად ყოფნის დროს ყურადღება მივაქციე იმას, თუ როგორ გულგრილად, მოწყენილად და უგულებელყოფით გვიყურებენ ჩვენ, ევროპელებს, ჩვენივე მემკვიდრე ამერიკელები. ჩვენ მათთვის ბებერი დეიდები ვართ, რომელთა ნათქვამი სერიოზულად არ უნდა მიიღო.
ვაშინგტონისათვის ეკონომიკური ზრდის პოტენციალი და იმავდროულად ძირითადი გამოწვევებიც აზიაში მდებარეობენ, ამიტომაც აშშ-თვის სრულიად ლოგიკურია სწორედ აზიისაკენ მიიხედოს და აზიელების მიმართულებით იმოქმედოს. ამ საკითხში ყველაფერი ერთმნიშვნელოვნადაა: იმიტომ, რომ ამერიკა რუსეთს რეგიონულ სახელმწიფოდ მიიჩნევს და ყურადღების ცენტრად აღარ თვლის. თეთრ სახლს სურს რაც შეიძლება სწრაფად მოაგვაროს უკრაინის ომის საკითხი და გაერკვეს რეალურ საფრთხესთან – ჩინეთთან მიმართებით.
შეგვიძლია თუ არა ჩვენ, ევროპელებს, დავამტკიცოთ, რომ ძველებურად მნიშვნელოვანი ვართ და ტურისტებისათვის მხოლოდ პერიფერიულ ღირსშესანიშნაობას არ წარმოვადგენთ?
ვეჭვობ, რომ არა და თანაც ძალზე კონკრეტული მიზეზით: როგორც ფრანგი, ჩემს ქვეყანას ყურადღებით ვაკვირდები, რომელსაც 1815 წლიდან, მცირე პერიოდების გამოკლებით, ჩინეთი საფრანგეთს ძლიერ ევროპულ სახელმწიფოდ თვლიდა. დღეს კი საფრანგეთი დემოგრაფიულ კრიზისს განიცდის. მტკიცედ ვარ დარწმუნებული, რომ ქვეყნის ბედს სწორედ დემოგრაფია განსაზღვრავს.
აქედან გამომდინარე, ევროპა უპრეცედენტო სიტუაციის წინაშე დგას. პროგნოზების მიხედვით, 2050 წლამდე ევროპის მოსახლეობა 5-10%-ით შემცირდება, ხოლო შრომისუნარიან ასაკში უფრო მეტად – 17%-ით.
რას ნიშნავს ეს?
ეს იმას ნიშნავს, რომ თუ ნაკლები მოსახლეობა, იქნება ნაკლები მოთხოვნილება და, შესაბამისად, ნაკლები ეკონომიკური ზრდა. უფრო კონკრეტულად თუ ვიტყვით, საფრთხე ელოდება იმ „ევროპულ მოდელს“, რომელიც კომპრომისს გულისხმობს საყოველთაო კეთილდღეობის სახელმწიფოსა და ეკონომიკურ რეალობას შორის.
დაბერებული ევროპელი ამომრჩეველი ითხოვს პირველს მეორის ხარჯზე. უახლოეს ათწლეულში ეს პრობლემა კიდევ უფრო გამწვავდება, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ევროპის დაბერებული მოსახლეობა (80 წელზე ზევით) გაორმაგდება.
მოსახლეობის დაბერება დაკავშირებულია მედიცინის ხარჯების ზრდასთან, სოციალური შეღავათების გადიდებასთან. დემოგრაფიული კრიზისი სულ უფრო მეტად შეიტანს განხეთქილებას მოსახლეობის სხვადასხვა ფენებს შორის – შრომისუნარიანებსა და პენსიონერებს შორის. კიდევ უფრო გამწვავდება დავა მიგრანტებთან დაკავშირებით. შობადობის წახალისების პროგრამების ჩავარდნების გამო მთავრობები, დემოგრაფიული კრიზისის გამოსწორების მიზნით, ქვეყანაში სულ უფრო მეტ მიგრანტს შეუშვებენ. რა თქმა უნდა, დღევანდელ ევროპაში ასეთი გადაწყვეტილება ენთუზიაზმს არ იწვევს. როცა ფრანგმა მინისტრმა ამას წინათ განაცხადა, რომ რიგ სფეროებში კადრების უკმარისობის გამო მიგრანტების გარკვეული მიღება მოგვიწევსო, საზოგადოებაში ისეთი პროტესტი გაისმა, რომ მან სწრაფად „უკუსიჩქარე“ ჩართო.
დიდი ბრიტანეთი ევროკავშირიდან ყველაზე მეტად იმ მიზნით გავიდა, რომ იმიგრაციის ტალღა შეეჩერებინა, თანაც თვით ევროკავშირის ქვეყნებიდან. გერმანიამ 2015 წელს ახლო აღმოსავლელ მიგრანტებს კარი გაუღო – ჰუმანიტარული კრიზისის გამო, მაგრამ დღეს სანანებლად გაუხდა. გერმანელები და ევროპელები სამუშაოს საძებნელად აშშ-ში მიდიან. რასაკვირველია, ევროპიდან ამერიკაში მიგრაცია უკიდურესად არასასურველია – ჩვენ ვკარგავთ მაღალგანათლებულ ახალგაზრდებს, რადგან ამერიკაში მათ დიდი შესაძლებლობები ელოდებათ.
აშშ-ში ჩემი ელჩად ყოფნის დროს მოგზაურობის შესაძლებლობა მქონდა, ბევრი შტატი მაქვს მოვლილი და ყველგან ვხვდებოდი ევროპელ სწავლულებს, ქირურგებს, მასწავლებლებს და ბიზნესმენებს. ჩემთვის ძალიან საწყენი იყო ის ფაქტი, რომ ევროკავშირის ქვეყნებმა მათ სწავლაზე თანხები დახარჯეს, ისინი კი თავიანთი შრომით ამერიკას ამდიდრებდნენ.
ჩემს კითხვაზე, თუ რატომ დატოვეს საფრანგეთი (ან გერმანია, იტალია და ა.შ.), მათი ერთადერთი არგუმენტი ასეთი იყო: უკეთესი დაფინანსება და ცოტა საკანონმდებლო ბარიერები. დიახ, სამწუხაროა, რომ დაბერების პროცესში მყოფ ქვეყნებში ბევრად ცოტა ფულია და მთავრობები სულ უფრო მკაცრ საფინანსო განკარგულებებს იღებენ.
ამ სტატიის წაკითხვისას ნუ გაიფიქრებთ იმას, ჩემი პესიმიზმი ტიპური ფრანგული ბუზღუნია და იტყვით, რომ ბრიტანული და ფრანგული დემოგრაფია კარგ მდგომარეობაშია.
ყველაფერი იმას მიუთითებს, რომ ევროპა სიბერისაგან თანდათან სუსტდება. ჭეშმარიტებაა, რომ ჩვენ მართლაც ძველი სამყარო ვართ. კაცობრიობის მომავალი კი სადღაც სხვა ადგილზე გადაწყდება.
